Cezary Baryka, w momencie, gdy go poznajemy, ma 14 lat. Jego ojciec wyjeżdża na wojnę. Cezary zostaje sam z matką. Matka wie, że nie da sobie rady z synem, gdy ten trafia w chuligańskie towarzystwo. Cezary staje się coraz gorszy i trudniejszy do upilnowania. Sąsiedzi się go boją, sieje postrach w okolicy, przestaje chodzić do szkoły, popada w zatargi z nauczycielami, bije dyrektora i wybija mu szyby w oknach.
XX lecie
Utwór przedstawia obraz rewolucji antyfeudalnej i antykapitalistycznej, powszechnej i totalnej. Po jednej stronie stoją chłopi, rzemieślnicy, robotnicy fabryczni, pomywaczki, lokaje, natomiast z drugiej szlachta, kupcy, fabrykanci i bankierzy. Rewolucyjny tłum oczekiwał na ostateczną rozprawę z arystokracją.
Powieść Zofii Nałkowskiej pod tytułem „Granica” jest najwybitniejszym dziełem artystki. Pozornie treść utworu sprowadza się do obyczajowego romansu. Po dokładniejszym przyjrzeniu się możemy jednak, pod tą „banalną” przykrywką ujrzeć kunsztowną analizę psychologiczną poczynań głównych bohaterów.
„Widziałem padających pod koła, a nikt nie pomyślał, aby koła zatrzymać, łamiących lody, tłukących się w otwartych tonicach, a nikt ręki nie podał. –Widziałem konie gryzące z bólu skamieniałą ziemi, którym jakiś szylok nowy wykroił z uda parę funtów mięsa, skąpił jednego uderzenia nożem, i właśnie wtenczas, kiedy dobrodziejstwem było.
Wiersze Herberta są złożone jakby z wielu warstw. Są to wiersze, w których autor myśli. To wcale nie jest oczywiste. Na przykład wspaniała poetka Kazimiera Iłłakowiczówna, która też oczywiście myśli, ale na pierwsze spojrzenie to, co wyczuwa się na papierze nie jest myśleniem tylko dziełem, jest to bardzo piękny język.