Tekst z leksykonu PWN!
Świat mediów
Termin mass media powstał w latach 40. XIX w. Jako gł. cechy mediów określa się: masowość produkcji i odbioru przekazu, schematyczność, prostotę i dostępność przekazywanych treści. Do mediów zaliczamy przede wszystkim wysokonakładową prasę, radio i telewizję.
Prasa, jest jednym z najważniejszych środków komunikowania masowego.
Na ziemiach polskich pierwsze druki o charakterze informacyjnym zaczęły się ukazywać w XVI w. Za początki prasy periodycznej przyjmuje się datę wydawania „Merkuriusza Polskiego” (1661). O nieprzerwanym rozwoju prasy można mówić od 1729, kiedy to pijarzy, dysponujący przywilejem wydawniczym (przywilej ten przeszedł następnie na zakon jezuitów), rozpoczęli wydawać „Kurier Polski”. Na wzrost znaczenia prasy wpływ miały szczególnie wydarzenia polityczne lat 90. XVIII w., zwł. powstanie kościuszkowskie (1794), podczas którego ukazywało się aż 18 pism.
Rozbiory spowodowały, że do odzyskania niepodległości prasa polska była podporządkowana systemom prawnym i politycznym trzech państw zaborczych. Wymuszony lojalizm tytułów kontrastował z niepodległościowym tonem prasy tajnej. Pierwsze tytuły konspiracyjne pojawiły się w 1861, a zjawisko osiągnęło apogeum w chwili wybuchu powstania styczniowego (1863), kiedy to ukazywały się 23 tytuły tajne i 35 oficjalnych. Upadek powstania styczniowego (1864) rozpoczął okres wzmożonej rusyfikacji Królestwa, a więc i działalności cenzury.
Mimo tego w latach 1864–85 liczba tytułów wydawanych w Warszawie wzrosła z 18 do 72. W 2. połowie XIX w. prasa miała najlepsze warunki do działania w Galicji. Liberalne prawo prasowe (ustawa prasowa z 1862) umożliwiało zakładanie nowych tytułów i zwiększało zakres ich swobody. Barierą rozwoju był niski poziom materialny oraz analfabetyzm. Przed wybuchem I wojny światowej na ziemiach polskich ukazywało się ok. 1,1 tys. tytułów.
Odzyskanie przez Polskę niepodległości oznaczało nowy rozdział w dziejach prasy. Przede wszystkim zyskiwała ona możliwość niemal nieskrępowanej swobody wypowiedzi. Po zamachu majowym (1926), kiedy do władzy doszedł obóz polityczny Józefa Piłsudskiego, sanacja przystąpiła do zdobywania dominującej pozycji na rynku prasy. Służyły temu uregulowania prawne (rozporządzenie prezydenta z V 1927) oraz działania administracyjne, oscylujące niekiedy na granicy prawa. Ukoronowaniem polityki sanacji był dekret prasowy prezydenta (XI 1938), uzależniający prasę od władz oraz wpływający na jej treść (nakaz drukowania komunikatów urzędowych).
Klęska we IX 1939 oznaczała koniec etapu w dziejach prasy polskiej. Zarówno na terenach zajętych przez Niemcy, jak i ZSRR zlikwidowano ukazujące się periodyki oraz odcięto społeczeństwo od źródeł informacji.