Rozrachunki publiczno-prawne to wszelkie należności i zobowiązania od i wobec instytucji publiczno-prawnych takich jak: urzędy skarbowe, izby skarbowe, Zakład Ubezpieczeń Społecznych (ZUS), urzędy celne. Rozliczenia z instytucjami publiczno-prawnymi dotyczą rozrachunków z tytułu podatków: dochodowego od osób fizycznych i prawnych, podatku VAT, akcyzowego, od nieruchomości, od środków transportu, opłat skarbowych, opłat celnych, innych tytułów wynikających ze zobowiązań podatkowych oraz dotacji i subwencji, a także rozliczeń z ZUS z tytułu składki na ubezpieczenie społeczne i zdrowotne. Rozrachunki , o których mowa wyżej, mogą być ujęte w ewidencji księgowej na jednym koncie „220- Rozrachunki publiczno-prawne” lub na kontach szczegółowych takich jak:
* 226-Rozrachunki publiczno-prawne ZUS
* 223-Rozrachunki publiczno-prawne US (Urząd Skarbowy)
* 222-Rozliczenie należnego VAT (VAT należny)
* 221-Rozliczenie naliczonego VAT (VAT naliczony)
* 224-Rozrachunki z urzędami celnymi
* Korekty naliczonego VAT
* 227-Pozostałe rozrachunki publiczno-prawne
Ewidencja rozrachunków z budżetami wymaga dużej rozbudowy kont w ramach podzielności poziomej. Ma to związek z różnymi rozrachunkami o charakterze podatkowym i niepodatkowym (opłatami). Przykładem rozbudowanej ewidencji są rozliczenia z tytułu podatku od towarów i usług VAT. Nie jest on elementem składowym ceny nabycia czy ceny sprzedaży, lecz występuje obok nich jako odrębna wielkość wymagająca oddzielnego ujęcia ewidencyjnego naliczonego podatku, należnego podatku i ich rozliczenia z właściwym urzędem skarbowym. W związku z tym, zakładowe plany kont wymagają uzupełnienia w zakresie uwarunkowanym występującą w przedsiębiorstwie problematyką VAT, a w szczególności wymagają wprowadzenia kont:
* 221-Naliczony VAT i jego rozliczenie (ewidencja podatku naliczonego przy zakupie)
* 222-Naliczony VAT i jego rozliczenie (podatek należny od przychodów ze sprzedaży)
Podatek VAT jest to podatek obciążający sprzedaż, należny dla budżetu państwa, mający charakter wielofazowy, gdyż płacony jest w każdej fazie obrotu. Mimo wielokrotności opodatkowania faz obrotu, VAT nie powoduje kumulacji podatku. Jest pobierany tylko od wartości dodanej. Ustawa o podatku określa elementy tego podatku (rys. 1)
ELEMENTY PODATKU VAT
* wszyscy przedsiębiorcy osiągający przychód ze sprzedaży
Podmiot opodatkowania za poprzedni rok obrotowy w wysokości 10 000euro;
* pozostali przedsiębiorcy, którzy osiągnęli obroty niższe
niż ww. ale zgłaszają chęć pozostania podatnikami VAT.
* sprzedaż towarów, usług w obrocie krajowym
* eksport i import towarów i usług
Przedmiot opodatkowania * przekazanie towarów i świadczenie usług na potrzeby osobiste pracowników, reklamę i reprezentację
* darowizny towarów określone ustawą
* dostarczenie produktów rolnych w ramach kontraktacji.
* obrót brutto (przychód ze sprzedaży łącznie z VAT -
Podstawa opodatkowania w handlu i gastronomii)
* obrót netto (przychód ze sprzedaży bez podatku VAT)
* 22% - podstawowa
Stawki podatkowania * 7% - np. obuwie dla dzieci o numeracji do 23 cm.
* 3% - np. mleko płynne przetworzone
* 0% - np. eksport
* przedmiotowe – przedsiębiorcy, którzy nie uiszczają podatku VAT
Zwolnienia podatkowe * podmiotowe – przedsiębiorcy, u których wartości
eksportu towarów i usług nie przekroczyła łącznie w
poprzednim roku obrotowym 10 000euro.
Na koncie „223-rozrachunki z US” ustala się wielkość podatku stanowiącą zobowiązanie podatkowe przedsiębiorstwa bądź przysługujący mu zwrot podatku za dany okres sprawozdawczy (miesiąc), a także-wyodrębnienie kwot pozostających do odliczenia w następnych miesiącach. W zależności od występujących w przedsiębiorstwie:
* rodzajów działalności
* stawek podatkowych
* sposobu i stopnia wyodrębnienia składników obrotu i kwot podatku,
niezbędne jest dostosowanie ewidencji analitycznej do potrzeb sporządzenia obowiązujących deklaracji podatkowych. Trzeba przy tym zwrócić uwagę na celowość stosowania kont rozliczenia zakupu materiałów, towarów i usług, a także ich analitycznej rozbudowy według stawek podatkowych. Sposoby rozliczania podatku VAT z urzędem skarbowym przedstawia rys. 2.
221 Naliczony VAT 223 Roz. z US 222 VAT Należny
3 4
2
301-304 Rozl. zakupu 201 Roz. z odbiorcami
1
131 R-k bieżący
5
Objaśnienia:
1) zarachowanie ujętego w fakturze dostawcy podatku VAT w momencie jej otrzymania
2) zarachowanie ujętego w fakturze sprzedaży podatku VAT w momencie sprzedaży
3) rozliczenie podatku naliczonego w danym miesiącu w zakresie kwot podatku obniżającego podatek należny
4) przeniesienie należnego podatku za dany miesiąc
5) przelew różnicy między podatkiem należnym i rozliczonym (wyciąg z rachunku).
Natomiast rozliczenia z tytułu podatków i opłat obciążających koszty przedsiębiorstwa, podatków obciążających wynik finansowy oraz podatku dochodowego od osób fizycznych (pracowników) księguje się na koncie „227-inne rozrachunki publicznoprawne”
Odrębną podgrupą rozrachunków publicznoprawnych stanowią rozrachunki z ZUS, które obejmują ubezpieczenia społeczne i ubezpieczenia zdrowotne, a także składki na Fundusz Pracy i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych.
Począwszy od 1 stycznia 1999 r. Zmieniły się dotychczasowe zasady finansowania i obliczania składek na ubezpieczenia społeczne. Ustawa z 13 października 1998 r . o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.U. nr 137, poz. 887) ustala, że ubezpieczenia społeczne obejmują ubezpieczenia: emerytalne, rentowe, chorobowe oraz wypadkowe. Wysokość składek na powyższe ubezpieczenia wyrażona jest w formie stopy procentowej, jednakowej dla wszystkich ubezpieczonych, z wyjątkiem ubezpieczenia wypadkowego ponieważ stopa procentowa jest ustalana w zależności od poziomu zagrożeń zawodowych i skutków tych zagrożeń w danym przedsiębiorstwie. Wysokość stóp procentowych wynosi:
* na ubezpieczenia emerytalne – 19,52% podstawy wymiaru
* na ubezpieczenia rentowe – 13% podstawy wymiaru
* na ubezpieczenia chorobowe – 2,45% podstawy wymiaru
* na ubezpieczenia wypadkowe – od 0,97% do 3,86% podstawy wymiaru
Podstawą wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne jest dla zatrudnionych pracowników w ramach umowy o pracę, a także w ramach umowy zlecenie przychód w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych, tzn. wynagrodzenie brutto z tytułu zatrudnienia pomniejszone o wynagrodzenia za czas niezdolności do pracy.
Zasady opłacania składek na ubezpieczenia społeczne:
Rodzaj ubezpieczenia społecznego Przedsiębiorstwo (płatnik) w % Pracownik (ubezpieczony) w % Razem w %
EmerytalneRentoweChoroboweWypadkowe 9,76 6,50 - ustala płatnik 9,76 6,50 2,45 - 19,52 13,00 2,45 -
Razem 16,26 18,71 34,97
Świadczenia te są wypłacane przez ZUS. Jednak ZUS może zawrzeć umowę z przedsiębiorstwem (płatnikiem) na wypłacanie przez nie niektórych świadczeń. Pracodawca jako płatnik składek, jest zobowiązany do obliczenia za każdym miesiąc kalendarzowy pełnej składki na wszystkie rodzaje ubezpieczeń, w tym także w części finansowej przez pracowników (ubezpieczonych) i potrąconej z ich wynagrodzenia , a także do rozliczenia składek i przekazania ich do ZUS na wskazane rachunki bankowe. Przez rozliczenie składek rozumie się złożenie przez pracodawcę dokumentów rozliczeniowych, do najważniejszych z nich należą :
* imienne raporty miesięczne oraz
* deklaracje rozliczeniowe,
Powyższe dokumenty powinny być przesłane do ZUS w terminie do 15-tego dnia następnego miesiąca.
Pracodawca jako płatnik jest zobowiązany również do rozliczania za każdy miesiąc kalendarzowy składki na Fundusz Pracy w wysokości 2,45% oraz Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych w wysokości 0,15% od podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne.
Powiązania księgowe z Zakładem Ubezpieczeń Społecznych mogą być następujące(rys.2):
1a
231 Roz. z tyt. Wynagrodzeń 226 Roz. z ZUS-em 405 Ub. społeczne
2a 1 1b
100 Kasa 765 Poz. koszty oper
3
2b
131 R-k bieżący 755 koszty finansowe
5 4
Objaśnienia:
1) zarachowanie składki ubezpieczeń społecznych, Fundusz Pracy oraz FGŚP.
1a) opłacanej przez pracowników
1b) opłacanej przez przedsiębiorstwo
2) zarachowanie i wypłata zasiłków rodzinnych, chorobowych, wychowawczych ze środków ZUS-u przez przedsiębiorstwo upoważnione do obliczenia i wypłaty:
2a) zarachowanie ww. świadczeń w kwocie netto
2b) wypłata zasiłków
3) naliczenie kary za stwierdzone w trakcie kontroli nieprawidłowe ustalenia wysokości składek, zasiłków itp.
4) zaksięgowane odsetki za zwłokę w zapłacie na rzecz ZUS-u
5) przelew kwot należnych ZUS-owi.
Istnieją. jeszcze inne rozrachunki publicznoprawne, w których ujmowane są tak, jak przy wszystkich kontach typu zobowiązaniowego. Powstanie zobowiązania powoduje uznanie konta rozrachunków publicznoprawnych, a regulacja zobowiązania – obciążenie tego konta.
Przedstawia to rys.3.
131 R-k bieżący 227 Inne roz. publiczoprawne 409 Pozostałe koszty
2 1
845 Przychody przyszłych okresów
3
Objaśnienia:
1) zarachowani należnych składek z tytułu ubezpieczeń majątkowych i osobowych obciążających koszty oraz wpłat na PFRON
2) regulacja zobowiązań
3) obciążenia z tytułu należnych odszkodowań ubezpieczeniowych.
Bibliografia:
1) Podręczna encyklopedia rachunkowości, M. Klimas, wydawnictwo Poltext Warszawa 2004r.
2)Rachunkowość finansowa, M. Gmytrasiewicz, A. Karmańska, Centrum Doradztwa i informacji „Difin”, Warszawa 2002r.
3) www.zus.pl
