Dadaktyka materiał na egzamin
1.Dydaktyka jako nauka:
miejsce dydaktyki w systemie nauk pedagogicznych;
Dydaktyka - jest jedną z podstawowych nauk pedagogicznych, a przedmiot jej zainteresowań stanowi analiza czynności nauczania i uczenia się, niezależnie czy odbywają się one w szkole, czy poza nią np w rodzinie, zakładzie pracy, codziennych sytuacjach życiowych, jak również we wszelkich innych formach życia społecznego.
- do głównych zadań dydaktyki zalicza się analizę i opis celów kształcenia, treści kształcenia, zasad i metod kształcenia, form organizacyjnych i środków dydaktycznych występujących w przebiegu procesu nauczania ? uczenia się.
- praktyczne zadania dydaktyki polegają na wykrywaniu prawidłowości rządzących procesem kształcenia oraz ustaleniu norm postępowania dydaktycznego w oparciu o wcześniej wykryte prawidłowości na wskazaniu czynności, które wykonywane przez nauczyciela w określonych warunkach i za pomocą dostępnych mu środków, mogą prowadzić do przewidywanych i zarazem pożądanych wyników nauczania.
Ocena wyników nauczania, Ewaluacja
DYDAKTYKA po co??
Jak??
Strategie,
Zasady, Metody,
Nauczania
Kogo??
3 podmioty edukacyjne:
- nauczyciel,
- uczeń,
- rodzice,
Gdzie??
Środowisko edukacyjne
Dydaktyka w systemie nauk
W naukach społecznych twierdzenia maja charakter probabilistyczny- nie ma pewników, przyjmujemy z doza prawdopodobieństwa do nauk społecznych zaliczamy: filozofie, psychologie, socjologie, pedagogikę itd. wśród nauk pedagogicznych możemy wyróżnić np. teorie organizacji szkolnictwa, pedagogikę ogólna, teorie wychowania i teorie nauczania i uczenia się, czyli dydaktykę ogólna.
Dydaktyka korzysta z dorobku logiki, psychologii, analizy praktyki nauczycielskiej, historyczno-porównawczej analizy systemów dydaktycznych.
Dydaktyka ogólna a dydaktyki szczegółowe
Dydaktyka jako nauka o nauczaniu i uczeniu się obejmuje swoimi badaniami wszystkie przedmioty i szczeble pracy szkolnej. Dlatego nazywamy ją dydaktyką ogólną. Dydaktyka ogólna analizuje cele, treści, metody, środki i formy organizacyjne w sposób ponad przedmiotowy formułując na tej podstawie określone zasady i reguły nauczania, uczenia się. Dydaktyki szczegółowe postępują wprawdzie podobnie, ale zakres formułowanych przez nie zasad i reguł nauczania, uczenia się jest znacznie węższy bo ogranicza się ? z wyjątkiem metodyki nauczania początkowego oraz metodyki studiów wyższych określonego typu ? do jednego tylko przedmiotu. Oprócz tak formułowanych dydaktyk szczegółowych (dyd. fizyki, dyd. polskiego, itp.) możemy wyróżnić także dydaktykę naukową, dydaktykę szkoły wyższej, itp..
Struktura nauk dydaktycznych
A) subdyscypliny dydaktyki ogólnej:
-dydaktyka szkoły wyższej- specyfika kształcenia w szkole wyższej, praca ze studentami
-d medyczna- zajmuje się specyfika kadr szkol medycznych, praca pedagogiczna z pacjentem
-d wojskowa- przygotowuje kadry, praca z żołnierzem zasadniczej służby wojskowej
- ontodydaktyka- to dydaktyka treści, zajmuje się teoriami doboru treści kształcenia
- neurodydaktyka ? d 21 wieku wykorzystuje możliwości mózgu w procesie kształcenia. Neurodydaktycy twierdza, ze metody powinny być komtatybilne z możliwościami mózgu
-teleologia- nauka o celach kształcenia
B)dydaktyki szczegółowe- metodyki nauczania poszczególnych przedmiotów. Są 3 sposoby rozumienia:
-d. Szczegółowe to teoria nauczania- uczenia się określonego przedmiotu na wszystkich szczeblach kształcenia
-to teoria n-u się określonego przedmiotu na określonym szczeblu kształcenia np. matematyki w klasach 4-6
- teoria n-u się wszystkich przedmiotów na określonym szczeblu kształcenia np. metodyka nauczania początkowego, dydaktyka kształcenia zintegrowanego, dydaktyka szkoły wyższej
-t. N-u się wszystkich przedmiotów- wszystkich treści na wszystkich szczeblach kształcenia się, czyli dydaktyka ogólna
etymologia, geneza i znaczenie nazwy ?dydaktyka?;
Nazwa dydaktyka pochodzi z języka greckiego, w którym didaktikós znaczy pouczający, a didasko uczę, ?dasco? ? ?uczeń?).
Nie używano wówczas terminu ?dydaktyka?, zajmowano się metodami nauczania. W starożytności istniały 2 metody:
- metoda sokratejska - składała się z 2 części. Pierwszą część nazywamy częścią erotematyczną lub naprowadzającą i polegała na tym, że teza która jest Sokratesa nie musi być prawdziwa. Druga częśc zwana pozytywną, położniczą lub akuszerską polegała na wydobywaniu prawdy, czyli mówca musi poznać prawdę.
Po raz pierwszy termin ?dydaktyka? pojawia się w XVII w. w Niemczech. Rozumiano go wówczas jako ?sztukę nauczania?- swego rodzaju umiejętność praktyczną. Szerszy zakres kompetencji nadał dydaktyce Jan Fryderyk Herbart w swym dziele pt. ?Wielka dydaktyka?. Zakres ten miał obejmować nie tylko nauczanie ale i wychowanie.
Na początku XIX w. Jan Fryderyk Herbart, wybitny niemiecki pedagog i filozof opracował teoretyczne podstawy pedagogiczne czyniąc z niej teorię nauczania wychowującego stanowiącą subdyscyplinę pedagogiki. Herbart i jego zwolennicy zakładali, że w procesie nauczania najważniejsze są czynności nauczyciela. Podstawowym zadaniem dydaktyki miało zatem stanowić dokonanie analizy czynności nauczyciela oraz próba opracowania jednej uniwersalnej tzn. ponadprzedmiotowej metody, którą można by było zastosować na każdych zajęciach. W tym systemie kładzie się nacisk na nauczanie treści, ich pamięciowe opanowanie przez uczniów oraz ułożenie porządku logicznych zgodnie z porządkiem stosowanym w nauce. Odpowiadający dydaktyce herbertowski system dydaktyczny był nazywany systemem herbertowskim.
nauczanie > uczenie się
Z przedstawionego tu ujęcia przedmiotu zadań dydaktyki oraz odpowiadających mu systemów dydaktycy nie akceptowali w Stanach Zjednoczonych przedstawiciele amerykańskiego progresywizmu, a w Europie zwolennicy nowego wychowania i niemieckiej pedagogiki reformy. Na przełomie XIX i XXw wprowadzili oni idee aktywnego uczenia się przez działanie. W związku z tym odrzucili pamięciowe uczenie się na rzecz kształtowania i rozwoju dzieci i młodzieży .
Dydaktykę traktuje się obecnie jako naukę o nauczaniu i uczeniu się, a więc jako system poprawnie uzasadnionych twierdzeń i hipotez dotyczących procesu, zależności i prawidłowości nauczania, uczenia oraz sposobu kształtowania tego procesu przez człowieka.
współcześnie
Dydaktyka jest teorią nauczania i uczenia się
Koncepcja nowego wychowania
- progresywizm Dewey
J.F. Herbart
- Teoria Uczenia Się
TNW ? teoria nauczania wychowującego
J.A Kodeński ?Wielka dydaktyka?
Helwig
Jung
Sztuka Nauczania
Dydaktyka była traktowana jako sztuka nauczania ? umiejętność praktyczna?
przedmiot i metody badań dydaktycznych, funkcje dydaktyki
Przedmiotem badań dydaktycznych jest wszelka świadoma działalność dydaktyczna, wyrażająca się w procesach nauczania - uczenia się, w treści przebiegu, metodach, środkach, w organizacji pracy edukacyjnej.
Dydaktyka jako nauka pełni funkcje:
Poznawczą: dydaktyka rozpatruje dział dydaktyk z różnych stron, ustala fakty, systematyzuje je, poprzez badania wnosi pewną wiedzę.
Praktyczna (utylitarna): poprzez badania otrzymujemy wnioski, przesłanki teoretyczne, dla modyfikacji pracy w szkole.
Metody badań dydaktycznych
Metoda ? wypróbowany, stosowny systematycznie sposób pracy nauczyciela.
Spekulacja dydaktyczna- respekt dla tej spekulacji wynika z tradycji.. Jan Komenski. Jakie powinno być nauczanie, aby przyniosło efekty ( spekulacja dydaktyczna)
J. Pestalozzi ? ?Jak Gertruda wychowała swoje dzieci?, ?wykłady pedagogiczne w zarysie?
- Toffler :Skok przyszłości?
Prace przeglądowe:
*Pojawiają się na gruncie nauk przyrodniczych, medycznych. Rzadko w dydaktyce. *Dokonuje się syntezy, przetworzenia i przez taki ogląd przygotowuje się zdarzenia krytyczne wg określonych kryteriów
* Dostarczanie informacji o prawdach obrażających dany proces
Metody historyczno- porównawcze
Metody historyczne
(wymaga sprecyzowanej metodologii)
Metody porównawcze:
(pokazują jak pewne zjawiska funkcjonują w różnych miejscach na świecie)
T. Hussen- założył międzynarodowe towarzystwo badań osiągnięć szkolnych.
Metody badawcze:
- obserwacja
- eksperyment
- wywiad
-ankieta
- analiza dokumentów
- analiza statystyczna
Narzędzia:
- arkusz obserwacji
- testy psychologiczne
- kwestionariusz wywiadu, ankiety
- skale postaw
Obserwacja
Obserwacja - spostrzeganie kierowanie zadaniem - jest to celowa czynność polegająca na planowanym i systematycznym spostrzeganiu zjawisk i procesów dydaktycznych w celu ujawnienia towarzyszących im zmian oraz stwierdzenia zachodzących między nimi związków.
Bezpośrednia ? planowane gromadzenie przez osobę obserwującą bezpośrednio spostrzeżeń o danym procesie dydaktyczny, w jego naturalnym środowisku.
Pośrednia ? celowe, systematyczne spostrzeganie zjawisk lub procesów utrwalonych za pomocą środków technicznych.
Statystyczna ? gdy obserwator sam bierze udział w procesie
Postrzeganie > Gromadzenie > Interpretowanie
Obserwacja bada fakty procesu zjawiska, ale bez ingerencji niezależnej od zamierzeń badającego
Opis > Analiza > Uwaga [badacza]
Cechy obserwacji:
Celowość
Obiektywność
Dokładność
Systematyczność
Wnikliwość
Wierność
Wiarygodność
Dyskrecja
Błędy w zakresie obserwacji:
Subiektywizm
Niewłaściwa analiza danych
Przedwczesna interpretacja
Niekompletność danych
Brak celu, planu, zamysłu
Obserwacja ucznia ze zbytniego dystansu formalnego
Podział obserwacji:
ze względu na liczbę osób ? jednostkowa i grupowa,
ze względu na czas ? ciągłą i próbek czasowych,
ze wzgl. na cel ? skategoryzowana i swobodna,
ze wzgl. na aktywność obserwatora ? bierna i czynna
ze wzgl. na rodzaj kontaktu ? bezpośrednia, pośrednia i uczestnicząca (jawna, ukryta, pozornie uczestnicząca
Eksperyment
Eksperyment - służy do badania zjawisk i procesów celowo wywołanych, przebiegających ponadto w warunkach nad którymi badacz sprawuje dokładną kontrolę.
Istotna różnica między obserwacją a eksperymentem dotyczy genezy badanych zjawisk i procesów ? czy wywołano je specjalnie by je zbadać albo zmieniono warunki w jakich przebiegają ( eksperyment) czy powstają niezależnie od intencji badaczy (obserwacja)
Eksperyment polega na wywołaniu lub zmianie przebiegu zjawisk lub procesów dydaktycznych przez prowadzenie do nich jakiegoś nowego czynnika i obserwowaniu powstałych pod jego wpływem skutków. Czynnik stanowi zmienną zależną, a powstałe zmiany zmienną niezależną.
Eksperyment:
sztuczne warunki?- laboratoryjny
w typowych okolicznościach?- naturalny
Test
Test - jest to próba identyczna dla wszystkich badanych, wprowadzona intencjonalnie w ściśle kontrolowanych warunkach i umożliwiająca obiektywny i dokładny pomiar badanej cechy, procesu psychicznego lub jego zewnętrznych rezultatów.
Test jest:
- najdokładniejszy
- najbardziej obiektywny
- najbardziej wymierny
Wywiad
Wywiad - posługujemy się nim, gdy chcemy uzyskać informacje na temat wiedzy osób o pewnych zjawiskach i procesach czy jak takie bądź inne zjawiska i procesy określają.
umożliwia zdobywanie informacji za pomocą rozmowy
- rozmowa swobodna ? treść zdeterminowana przez założony cel badawczy
- rozmowa naprowadzana ? naprowadzanie przez badacza na tematy uprzednio sformułowane, nie mające przy tym postaci pytań
- rozmowa kierowana ? badacz oczekuje ustnej odpowiedzi na listę dokładnie sformułowanych pyta
kwestionariusz wywiadu?narzędzie
Ankieta
Ankieta - umożliwia zdobywanie pożądanych informacji za pomocą drukowanej listy pytań od wybranych osób
kwestionariusz ankiety?narzędzie
Analiza dokumentów pedagogicznych
umożliwia zdobywanie pożądanych informacji za pomocą drukowanej listy pytań od wybranych osób
kwestionariusz ankiety?narzędzie
Analiza statystyczna
umożliwia przedstawienie uzyskanych wyników w porównywalnych kategoriach liczbowych.
Opiera się na teorii prawdopodobieństwa , wskutek czego formułowane dzięki niej uogólnienia mają charakter jedynie sądów prawdopodobnych
Podstawowe pojęcia dydaktyczne, związki i zależności między nimi. (uczenie się ? współczesne teorie uczenia się, nauczanie ? czynności nauczające, kształcenie pojęć i rodzaje, relacje miedzy pojęciami, studiowanie);
Nauczanie- planowana i systematyczna praca nauczyciela z uczniami polegająca na wywołaniu i utrwaleniu zmian w ich wiedzy, dyspozycjach, postępowaniu i całej osobowości ? pod wpływem uczenia się i opanowanie wiedzy, przekazywania wartości i działań praktycznych.
- nauczanie jest działalnością intencjonalną ? intencją nauczyciela jest wywołanie uczenia się jako czynności podmiotowej samych uczniów
Uczenie się ? jest procesem nabywania przez uczący się podmiot określonych wiadomości, umiejętności i nawyków. Ilościowy i jakościowy rezultat tego procesu zależy przy tym od wielu różnych czynników, wśród których bardzo istotną rolę odgrywają motywacja i aktywność
Wychowanie ? działalność zinstytucjonalizowana, której celem jest ukształtowanie kierunkowych cech osobowości, więc określonych wartości, przekonań, postaw i zasad postępowania.
System kształcenia - ukierunkowany przez społecznie wyznaczone cele, dynamicznie działający zespół elementów obejmujących zespół nauczycieli, uczniów, treści kształcenia i społeczno- materialne środowisko oraz wzajemne związki między tymi elementami.
Edukacja ? to ogół wpływów na jednostki i grupy ludzkie, wpływów sprzyjających takiemu ich rozwojowi i wykorzystaniu posiadanych możliwości, aby w maksymalnym stopniu stały się świadomymi twórczymi członkami wspólnoty społecznej, narodowej, kulturowej i globalnej, oraz by stały się zdolne do aktywnej, niepowtarzalnej i trwałej tożsamości i odrębności, by były zdolne do rozwijania własnego ?ja? poprzez podejmowanie zadań ponadosobistych poprzez utrzymanie ciągłości własnego ?ja? w toku spełniania zadań dalekich.
Kształcenie - wiąże się z rozwojem całej osobowości. To system działań zmierzających do tego, aby uczącej się jednostce lub zbiorowości jednostek, umożliwić:
a) poznanie świata, jaki stworzyła natura i jaki zawdzięczamy kulturze, włącznie z nauką, sztuką i techniką
b) przygotowanie się do zmieniania świata poprzez rozwinięcie kwalifikacji fizycznych i umysłowych, zdolności i uzdolnień, zainteresowań i zamiłowań oraz potrzeb i umiejętności samokształceniowych.
c) ukształtowanie indywidualnej osobowości poprzez rozwinięcie postaw twórczych oraz osobistego stosunku do wartości moralnych, społecznych, poznawczych, artystycznych i religijnych.
Samokształcenie- inspiratorem i zaraz wykonawcą jest zwykle jednostka zamierzająca pogłębić swoją wiedzę, bądź to w drodze indywidualnych studiów, bądź też przy współpracy z innymi osobami, które stawiają sobie analogiczne cele. Także w przypadku samokształcenia wynikiem jest wykształcenie, które może mieć charakter ogólny lub specjalistyczny, zawodowy. O końcowych efektach samokształcenia decydują zdolności, pracowitość oraz dostatecznie silne i zarazem pozytywne, motywy uczenia się. Samokształcenie to nabywanie wykształcenia w toku działalności własnej, której cele, treść, warunki i środki ustala sam podmiot. Jest procesem samorzutnym, spontanicznym i dynamicznym. Samokształcenie to zdobywanie kształcenia ogólnego, to kształtowanie własnej osobowości według jakiegoś ideału
E EDUKACJA
K KSZTAŁCENIE
N NAUCZANIE
U UCZENIE SIĘ
S SAMOKSZTAŁCENIE
S STUDIOWANIE
Edukacja dzieje się w określonym kontekście kulturowym. Jest procesem zanurzonym w kulturze. Kultura wyznacza specyficzną formę dla procesów uczenia się. Współczesna edukacja odbywa się w społeczeństwie wiedzy.
Zamiarem edukacji jest dochodzenie do wykształconej osoby. Ta znajduje się w społeczeństwie wiedzy. Wiedza jest zawsze umiejscowiona w osobie.
Uczenie się ma swoją intymną naturę
1) Proces poznania - sprawdzanie abstrakcji w dydaktyce? myślenie abstrakcyjne ?spostrzeganie
2) Proces myślenia rozumowanie dedukcyjne? uogólnianie ?- myślenie analityczne i syntetyczne
?Uczenie się jako przedsięwzięcie na całe życie? ? interpretacja
Kognitariusz wiedzy- osoba, która potrafi zarządzać informacją.
Nauczanie nie będzie miało pozytywnych wyników jeśli nie będzie mu towarzyszyło uczenie się.
Uczenie się napotyka trudności jeśli zabraknie wsparcia ze strony nauczyciela.
Uczenie się odrywa się od nauczania jeśli dopracowano się samodzielnych metod przyswajania wiedzy.
UCZENIE SIĘ POJĘĆ
Pojęcia umożliwiają człowiekowi klasyfikowanie, wzajemne rozumienie się, formułowanie wniosków, sądów.
Uczenie się pojęć to proces tworzenia wiedzy i organizowania wiadomości, w struktury poznawcze.
Przyswajanie to poszukiwanie, zbieranie, porządkowanie pewnych właściwości dzięki którym możemy odróżnić coś co jest przykładem nowego pojęcia od czegoś co nim nie jest
3 kategorie pojęć:
- koniunkcyjne, tworzą cechy istotne tych pojęć, które są sumą (można je dodawać), są niezmienne, te same cechy, zawsze muszą wystąpić np. wyspa ? ląd otoczony wodą,
- dysjunkcyjne, zawierają rozmaite zestawy atrybutów np. rzeczownik (osoba, miejsce, rzecz ? nie mkogą występować one jednocześnie)
- stosunkowe, decyduje tu stosunek np. jest to stosunek pokrewieństwa w zależności od stosunku w jakim jest to pojęcie, zalicza się je do pewnej kategorii
Metody nauczania pojęć:
bezpośrednia, opiera się na dedukcji ( od ogółu do szczegółu, od reguły do przykładu ), najpierw nauczyciel podaje definicję pojęcia, potem przykłady i nie przykłady pomagające je nazwać
przyswajania, odwraca porządek na porządek indukcyjny, nauczyciel podaje przykłady i nie przykłady, uczniowie sami na ich przykładzie określają pojęcia, przyswajają je
2.Kształtowanie się idei dydaktycznej ? system dydaktyczny i jego elementy, rodzaje, analiza porównawcza:
System dydaktyczny - całokształt zasad organizacyjnych oraz treść, metody i środki nauczania ? uczenia się tworzące spójną wewnętrznie strukturę i podporządkowane realizacji społecznie akceptowanych celów kształcenia.
Nauczanie wychowujące - wychowania nie należy, a nawet nie można oddzielać od nauczania, wola i charakter rozwijają się równocześnie z rozumem. Należy wiązać wiedzę z rozwojem ich uczuć i woli. Chcąc, zatem wywołać u ucznia określone przeżycia uczuciowe, wolicjonalne, czy umysłowe należy oddziaływać na wyobrażeni, wzbogacać jego masę operacyjną.
SCHEMAT SYSTEMU DYDAKTYCZNEGO WG. OKONIA:
Co zaczerpnięto we współczesnym systemie dydaktycznym z:
Herbarta
a.postulat zaznajomienia uczniów z podstawami usystematyzowanej wiedzy
b.treści podzielone na przedmioty
Deweya
a.aktywizowanie uczniów
b.uwzględnianie potrzeb, zainteresowań
c.nauczanie i uczenie na równi
d.bloki nauczania
systemy dydaktyki tradycyjnej (J. F. Herbart), system dydaktyki progresywistycznej (J. Dewey), modele szkoły współczesnej (założenia);
Kryteria
Herbart
Dewey
Współczesność
Sposoby poznania
Poznanie werbalne
Poprzez działanie zmysłowe
Oparte na doświadczeniu, działaniu i poznanie umysłowe
Nauczanie, uczenie
Nacisk na nauczanie
Nacisk na uczenie się
Nauczanie = uczenie się
Treści nauczania
Narzucone treści podzielone na przedmioty
Treści podzielone na bloki zgodnie z zainteresowaniami
Program i narzucone treści zainteresowania
Przedmioty nauczania
Podział na przedmioty
Nie ma podziału wiedza z różnych dziedzin interdyscyplinarne bloki
Zależy od wieku
Formy organizacyjne
Nauczanie masowe
Nauczanie indywidualne i w grupach
Masowe, w grupach i indywidualne
Rola nauczyciela
Autorytet, naucza i kieruje
Obserwator nie narzuca treści, czuwa nad całością
Autorytet, ale i wspomaga ? facylitator
Nauka
Oparta na pamięci
Na poznaniu i działaniu
Na pamięci i działaniu
Teoria nauczania
Jasność, kojarzenie, spójność, metoda
Stopnie formalne: odczucie trudności i wykrycie jej, wnioski, działanie zgodnie z hipotezą
Ogniwa nauczania
Kary
Zakazy, nakazy, kary cielesne, rygoryzm
Brak systemu kar i dyscypliny
Uwagi, złe oceny ? dyscyplina, brak kar
Herbart ? podstawy usystematyzowanej wiedzy
Dewey - uwzględnianie potrzeb i zainteresowania dziecka
- postulat aktywizowania dzieci i młodzieży
modele nowoczesnej szkoły francuskiej techniki Freineta jako przykład alternatywnego systemu edukacyjnego (alternatywne: plan Daltoński, Decroly, Kilpatrick, H. Parkhurst);
System C. Freinetta.
pedagog francuski, twórca "francuskiej szkoły nowoczesnej" (cole moderne franaise). Pochodził z biednej rodziny chłopskiej, wychowywał się na wsi. Wykazywał zainteresowania naukami przyrodniczymi. Znalazło to później odzwierciedlenie w jego teoriach pedagogicznych
Po ukończeniu szkoły średniej rozpoczął studia w Nicei, ale powołanie na front uniemożliwiło mu dalszą naukę. Jako inwalida wojenny, 20-letni Celestyn dostał posadę niewykwalifikowanego nauczyciela w wiejskiej szkole eksperymentalnej. Opracował własną metodę nauczania początkowego, eliminującą podręczniki szkolne i tradycyjne sposoby prowadzenia zajęć lekcyjnych. Metoda ta wykorzystywała swobodną ekspresję, aktywność i twórcze działanie dziecka. Metodę swą oparł na pracy-zabawie, która najbardziej odpowiada potrzebom dzieci. Freinet uważał, że metodyka, którą się w szkole stosuje, "tłumi i ogranicza potrzeby komunikowania się z innymi, wyrażania siebie, ujawniania własnych zainteresowań i poglądów narzucając uczniom treści i formy niezgodne z ich życiem, zainteresowaniami, z ich pragnieniem dokonywania samodzielnych poszukiwań i samodzielnego działania".
W swoim programie Freinet uwzględniał indywidualny rozwój dziecka, jego potrzeby i autentyczny, naturalny sposób bycia. Obserwacja i poznanie dziecka na tle jego warunków środowiskowych to niezbędne przesłanki do określenia potrzeb dziecka.
W złożonej i bardzo bogatej koncepcji pedagogicznej Freineta należy wyróżnić trzy podstawowe elementy:
* przekonanie o konieczności organizowania dzieciom szerokich kontaktów ze środowiskiem przyrodniczym, społecznym i kulturalnym w celu rozwinięcia zainteresowań i umożliwienia dzieciom swobodnej twórczości,
* przeświadczenie o zasadniczej wartości w rozwoju dziecka różnorodnych form ekspresji, czyli wychowywanie przez samodzielną, lecz ukierunkowaną przez opiekuna pracę,
* spółdzielcze formy pracy wychowawczej i dydaktycznej.
Ponadto pedagogika Freineta staje się bliska przez wyraźne podobieństwo z poglądami Aleksandra Kamińskiego. Okazywanie dzieciom głębokiego szacunku i zrozumienia wobec ich potrzeb, dążeń i zainteresowań, dostosowywanie zajęć do życia dziecka cechowało wychowanie wymienionych wielkich przyjaciół dzieci.
Wprowadził różnorodne ,,techniki szkolne,, .Wśród znanych technik Freinet?a znajdujemy różnorodne formy swobodnej ekspresji, swobodne teksty dzieci, doświadczenie poszukujące. Pierwsze zajęcia związane z ekspresja słowną odbywają się już w przedszkolach. Dziecko poznawało przedmioty, zjawiska, zachodzące związki. Spontaniczne wypowiedzi dzieci przedszkolnych są pierwszym swobodnym tekstem, który zapisuje się na tablicy.W klasach freinetowskich dużo miejsca zajmuje ekspresja plastyczna w formie :malarstwa, grafiki, rzeźby.Ekspresja we wszystkich postaciach dziecka stosowana na co dzień jest najlepszym środkiem nawiązania kontaktu z uczniem.Freinet wprowadza techniki swobodnych tekstów, opiera się na swobodnej ekspresji słownej dziecka, którą Freinet wysunął na pierwsze miejsce. Przywiązywał ogromną rolę do twórczego myślenia i kształcenia dziecka. Język jego zdaniem wyraża nie tylko wewnętrzne przeżycia ,ale jest przede wszystkim narzędziem komunikacji społecznej oraz narzędziem poznawczym świata
Doświadczenie poszukujące-to rozwiązywanie różnorodnych problemów w zakresie wszystkich przedmiotów nauczania, ćwiczeń, umiejętności szkolnych za pomocą fiszek, referatów, opracowań tematycznych na podstawie informacji z różnych źródeł.W technice swobodnych tekstów dzieci znajdujemy źródło do nauki języka ojczystego, jako źródła poznania dziecka a także punkt wyjścia do zainteresowań.(drukarnia ,gazetka szkolna).Freinet zmarł w 1966 roku, przeżywszy 70 lat.
Metoda projektów Kilpatrick'a.
Metoda wprowadzona w szkołach amerykańskich i spopularyzowana w innych krajach, np. Anglia. Polega na tym, że na miejsce tradycyjnego systemu klasowo-lekcyjnego wprowadza się tzw. projekty jako ośrodki nauki i pracy dzieci. Projekty mają odpowiadać zainteresowaniom dzieci i wiązać działalność praktyczną z pracą umysłową. Kilpatrick wyróżniał cztery rodzaje projektów:
produkcyjne - polegające na wytwarzaniu czegoś
konsumpcyjne - gdzie duże znaczenie mają doznania estetyczne
problemowe - polegające na pokonywaniu trudności intelektualnych
sprawnościowe - polegające na osiąganiu sprawności w jakimś działaniu
K. Linke.
Nauczanie łączne opiera się na założeniu, że w szkole elementarnej dzieci nie są w stanie korzystać z nauczania przedmiotowego. Ujmują one świat całościowo poprzez bezpośredni kontakt z otoczeniem. Dlatego na treść programową tego szczebla szkoły muszą się składać wycinki z życia przyrody i z życia człowieka tzw. ośrodki. Opierając się na tej zasadzie psychologicznej nauczanie łączne odróżnia tzw. kręgi życia od kręgów rzeczy. I tu, i tu występują realne przedmioty, lecz inną pełnią w nich funkcję. Dziecko styka się z kręgami życia dostępnych mu w codziennym życiu i od nich musi rozpoczynać naukę.
Szkoły pracy.Decroly
Kierunki pedagogiczne, których wspólnym założeniem było przeciwstawienie się szkole jednostronnie intelektualistycznej oraz powiązanie nauczania z różnymi formami aktywności i pracy wytwórczej uczniów. Różnice między nimi polegały na różnym pojmowaniu aktywności i pracy.
Szkoła eksperymentalna (Daeway).
Treść i metody pracy szkolnej przystosowano do natury dziecka, umożliwiając w ten sposób poznawanie różnych dziedzin życia społecznego. Daewey przyjmował, że rozwój intelektualny człowieka przypomina rozwój ludzkości. Do treści kształcenia włączył więc te formy działań praktyczno-wytwórczych, którym ludzkość zawdzięcza swój rozwój. Zasada uczenia się przez działanie legła u podstaw tego systemu, stąd też uczniowie w jego szkole czas wypełniony mieli różnymi formami zajęć praktycznych.
Plan daltoński (H. Parkhust).
System organizacji pracy szkolnej, którego nazwa wywodzi się od miasta Dalton, polegający na pozostawieniu uczniom swobody w wyborze zajęć szkolnych i czasu pracy, byle by tylko wykonali w określonym terminie zlecone im zadania. Nauczyciel pełni tu funkcję konsultanta, udziela indywidualnych porad, ocenia postępy, oraz wyjaśnia problemy zbiorowe.
Plan jenajski (P. Petersen).
Jeden z kierunków reformy szkoły wg zasad nowego wychowania. Jego nazwa wywodzi się od miasta Jena, gdzie był realizowany od 1924 roku. oraz rozpowszechniony w Niemczech. Wg założeń tego planu szkoła ma tworzyć wspólnotę życia i pracy wzorowaną na rodzinie. Nie ma tu podziału na klasy i przedmioty nauczania. Uczniowie tworzą wspólnoty, z których pierwsza i druga obejmowała po trzy roczniki (klasy 1-3 i 4-6), a wyższe po dwa roczniki, przy czym corocznie najstarszy rocznik wchodził do grupy wyższej stając się tam rocznikiem najmłodszym. Oprócz dzieci do wspólnoty wchodzili także rodzice i nauczyciele.
implikacje dla nauczania wynikające z modeli poznawczo ? rozwojowych J. P. Piageta, L. S. Wygotskiego, J. Brunera, D. Wooda i R. H. Schaffera;
Intymna natura procesu nauczania ? uczenia się ( sprawstwo ? refleksja ? kultura)
Kultura dostarcza treści: uczy tego co myśleć.
Z kultury pochodzą tez sposoby myślenia określone jako Narzędzia intelektualnej adaptacji
Narzędzia intelektualne ? np. komputer ( umiejętność posługiwania się komputerem)
- wyższe funkcje umysłowe mają swoje źródło w społecznym działaniu
- L. Wysoki zwracał uwagę na to, że do rozwoju uczenia się dziecko potrzebuje wsparcia
Refleksje Wygockiego dotyczące nauczania:
a)nauczanie jest efektywne jeśli przypada na określony czas nauczania ( czas sensytywny)
- czas sensytywny przypada na okres 15 roku zycia
czas wrażliwości?- czas sensytywny
Wyodrębnienie gotowości dziecka do wypełnienia zadania
b)Wspólna aktywność dziecka i nauczyciela w strefie rozwoju ? strefa
? najbliższego
strefa aktualnego rozwoju rozwoju
Strefa najbliższego rozwoju ? jest to różnica miedzy poziomem rozwiązywania zadań dostępnych pod kierunkiem i przy pomocy dorosłych a poziomem wykonywania zadań dostępnych w samodzielnym działaniu.
Działanie nauczyciela powinno być zorientowane na działanie w strefie najbliższego rozwoju.
Strefa najbliższego rozwoju jest mapą gotowości dziecka.
- specyficzna relacja między dzieckiem, a nauczycielem
Dziecko jest aktywne, ma inne spojrzenie na proces uczenia się
Ma prawo do działania
Nauczyciel dostarcza wsparcia w uczeniu się
Strefa aktualnego rozwoju ? są to działania, które dziecko wykonuje przy pomocy dorosłych.
Jest to istniejący poziom kompetencji określonego dziecka.
dziecko jest samodzielnym swobodnym podmiotem?
samokontrola, mistrzostwo, biegłość?
nauczyciel jest obserwatorem, wysuwa efekty dostosowane do statusu kompetencji dziecka?
Typy zadań stawiane dziecku:
zadania możliwości ? (realizowane w strefie najbliższego rozwoju) ? zadania typu ?chcę, potrafię z Twoją pomocą??
Mają charakter otwarty ? opierają się na myśleniu twórczym
zadania kompetencje? są realizowane na zasadzie balansowania
zadania poczucia kompetencji?
Kompetencje są realizowane na etapie przejścia od strefy aktualnego do strefy najbliższego rozwoju.
poczucie kompetencji ? w strefie aktualnego rozwoju
Implikacja odnośnie natury uczenia się:
uczenie się jest aktywnością w którą zaangażowany jest uczeń i nauczyciel
świadomość dotycząca całego procesu uczenia się ( kontrola, refleksja ucznia i nauczyciela kształcące się wewnątrz tej aktywności)
nauczyciel i uczeń zmieniają się rolami (zmienia się stopień samodoskonalenia)
uczenie się spontaniczne?od urodzenia do 3 roku życia dziecko uczy się wg ?własnego programu?
Robi to co zgadza się z jego zainteresowaniem, ale jednocześnie środowisko dostarcza mu ofert rozwojowych
uczenie się ma charakter spontaniczno-?od 3 do 6/7 roku życia reaktywny. Dziecko robi to co chce, ale chce tego co chce nauczyciel.
uc?6 ? 7 rok zycia reagowanie i wykonywanie ze zrozumieniem poleceń nauczyciela.?zeni się reaktywne
Konstruktywistyczna teoria G. Brunera i jej znaczenie dla edukacji:
Konstruktywistyczne podejście:
- wiedza to konstrukcja
- wychodzenie poza dostarczone informacje ( czytanie pomiędzy wierszami)
- uczenie się przez odkrywanie
- odpowiedzialność za własne uczenie
- zwraca uwagę na myślenie intuicyjne ( noszenie się z problemami, dokonywanie odkryć)
- zainteresowanie nauką
- zmiana roli uczenia się
- wola uczenia się
- model kompetencyjny ( często tym modelem jest dorosły znaczący w rozwoju dziecka)
- kategoria gotowości i dojrzałości szkolnej
- program nauczania powinien uwzględnić sposób myślenia danej dyscypliny
- proces nauczania muszą wspierać pomoce naukowe ( są dostosowane do specyfiki przedmiotu, wieku dziecka)
- dokonanie podziału środków dydaktycznych
Piaget ? Koncepcja rozwoju poznawczego
Piaget podawał na podstawie badań jak tworzy się wiedza. Był on konstruktywistą i jego zdaniem wiedza była wynikiem aktywności dziecka.
Wyróżniał trzy rodzaje wiedzy;
- fizyczną
- logiczno-matematyczną
- społeczną
*Wiedza fizyczna ? zdobywana poprzez wykonywanie czynności na przedmiotach, bezpośrednie działanie, świadomość ruchowa jest ważna bo dziecko musi mieć kontakt z przedmiotami, wykorzystuje tu wszystkie zmysły
*Wiedza logiczno-matematyczna ? nabywanie i konstruowanie tej wiedzy na podstawie myślenia o doświadczeniach z przedmiotami i zdarzeniach.
Dziecko w teorii Piageta jest myślące, stawia hipotezy poprzez działanie. Towarzyszy temu inwencja
* Wiedza społeczna ? dziecko konstruuje je w rezultacie podejmowanych interakcji wobec otaczających ludzi.
Dziecko w izolacji nie nauczy się jak postępować w różnych sytuacjach
Konstruując swoją wiedzę dziecko musi stanąć w obliczu doświadczenia, nie może przyjąć gotowej wiedzy.
Metody powinny się opierać na aktywnej eksploracji
kim jest? Dziecko jest istotą, która chce aktywnie zrozumieć otaczający świat.?Spojrzenie na dziecko
W rozumieniu Piageta dziecko jest naukowcem, odkrywcą, autorem pytań. Teoria i badania Piageta wnoszą refleksje odnośnie problemu gotowości.
W zasadzie Piaget mówi, że istnieje wyraźny związek między poziomem rozwoju poznawczego, a tożsamością treści myślenia. Chodzi tu o stan rozwoju poznawczego.
Musimy wiedzieć, do jakiego poziomu rozumowania dziecko jest zdolne, ważne jest to przy organizowaniu dla dzieci zajęć.
Dziecko układa modele, np. przy nauce uczenia
Ma tu miejsce kształtowanie pojęcia stałości
Teoria Piageta dostarcza informacji o tym co dziecko wie, a czego nie, na każdym poziomie rozwoju, do jakiego typu rozumowania jest zdolne.
---------------------------------------------------------------------------------------------------------------
są dwa bieguny?1.Współczesna szkoła jest niejednorodna
- pierwszy tradycyjny
- drugi wielości twórczych
* model terapeutyczny
* model refleksyjny
* model emancypacyjny
Model terapeutyczny:
- wywodzi się z orientacji psychologicznej, w której bardzo liczą się ludzkie możliwości
- rola nauczyciela polega na pomaganiu uczniowi w radzeniu sobie z problemami i potrzebami psychicznymi
- uczeń ma uczucie pewności, że wyniki uczenia się są rezultatem jego własnej pracy
- bogate środowisko uczenia się ( np. wielość materiałów dydaktycznych)
- zwracanie uwagi na umiejętność dzielenia się wiedzą, pracą w grupie
Model refleksyjny:
- model humanistyczny wzbogacony o dydaktyczne implikacje wyprowadzone z teorii. L. Wygockiego, J. P. Piaget?a i J. Brunera
J. P. Piaget:
- jak tworzy się wiedza
- wiedza jest wynikiem aktywności dziecka
Model emancypacyjny:
Rekonceptualiści Paulo Freire, M. Apple:
- rekonstrukcjonizm
- rekonapltualizm
- neopragmatyzm
Bardzo ważny dialog między dziećmi, a dorosłymi i pragnącymi zmian.
- uczeń był w centrum działań edukacyjnych.
Edukacja była stosowana do realnych problemów społecznych.
W działaniu szkoły była wpisana misja dotycząca niwelowania wszystkich konfliktów ( ról płciowych, rasowych)
tendencje edukacyjne w dydaktyce ? szkoła jako organizacja ucząca się;
Co to jest organizacja ucząca się
Pasuje tu określenie zaproponowane przez T. Kotarbińskiego i J. Zieleniewskiego, którzy filozoficznie nazywają organizacją "system, którego uporządkowanie polega przede wszystkim, na tym, że funkcjonalnie zróżnicowane jego części w zasadzie współprzyczyniają się do powodzenia całości, a powodzenie całości jest istotnym warunkiem powodzenia części"[4]. Z całą pewnością są więc organizacjami szkoły, przedszkola, zakłady pracy, stowarzyszenia, fundacje, ale również koła miłośników złotych rybek, starych lokomotyw, pojedyncze oddziały szkolne, grona pedagogiczne, rady rodziców, wspólnie wędrujący turyści, grupy przyjaciół, rodziny i praktycznie wszelkie zbiorowiska ludzkie, które powiązane są wzajemnymi zależnościami i posiadają jakikolwiek wspólny cel
Peter M. Senge definiuje organizację uczącą się jako taką organizację, która ciągle rozszerza swoje możliwości kreowania własnej przyszłości. Aby było to możliwe, konieczne jest współwystępowanie pięciu elementów (wg Petera Senge - dyscyplin), którymi są:
1.Mistrzostwo osobiste,
1.wyjaśnianie osobistych wizji,
2.utrzymywanie napięcia twórczego (skupienie się na rezultatach, dostrzeganie aktualnej rzeczywistości),
3.dokonywanie wyborów.
2.Modele myślowe,
1.głęboko zakorzenione założenia, uogólnienia, obrazy, wyobrażenia,
2.ta dyscyplina uczy uświadomienia sobie własnych, wewnętrznych obrazów świata i dogłębnego ich analizowania;
3.Budowanie wspólnej wizji przyszłości,
1.określa nadrzędny cel,
2.podnosi aspiracje ludzi,
3.zmienia stosunek ludzi do organizacji ("ich" na "nasza"),
4.stymuluje podejmowanie ryzyka,
5.pozwala uzyskać zaangażowanie uczestników organizacji w działania długofalowe;
4.Zespołowe uczenie się,
1.synergia umysłów,
2.zaufanie "operacyjne",
3.zaangażowanie innych zespołów drogą przekazywania im swoich technik i umiejętności;
5.Myślenie systemowe[5]. (piąta dyscyplina spajająca wszystkie inne)
widzenie wielokierunkowych wzajemnych relacji zamiast linearnych łańcuchów przyczynowo-skutkowych,
widzenie procesów, a nie pojedynczych zdarzeń;
3.Uczenie się i jego przebieg:
istota procesu uczenia się, interpretacje uczenia się w ujęciu historycznym;
Typy uczenia
Typ uczenia
Istota, charakter
instruowanie? uczenie ?Introduction
pomaganie, współpraca, budowanie rusztowania, formułowanie reguł pracy, rozwiązywanie problemu wg algorytmu, tworzenie wzoru, modelu do naśladowania, kontrola, ukierunkowanie aktywności, organizacja efektywnych strategii nauczania dostosowanych do poziomu możliwości dziecka
nauczanie?Teaching
Wspólne rozwiązywanie problemów, dzielenie wykonywanych czynności, wykonywanie zadań pod kontrolą nauczyciela autora, mowa egocentryczna wspomagająca proces nauczania
nauka?Tution
Pierwsze próby samodzielnego, wykonywania aktywnej obserwacji nauczyciela
Learning ? uczenie się
Internalizacja instrukcji, automatyczne, nawykowe wykonywanie zadań, samokontrola
Historyczne ujęcie procesu kształcenia:
J. A . Komeński ? poszukiwał uniwersalnej metody nauczania, zwrócił uwagę na poglądowość i poznanie zmysłowe. Według niego nauka nie powinna rozpoczynać się od wyjaśnień słownych, ale do obejrzenia tej rzeczy. Zwrócił uwagę na zainteresowanie i działanie. Ogromna wiara w metodę, a nie docenianie roli nauczyciela
J. H. Pestalozzi ? nauczanie należy oprzeć na psychologii dziecka, wyodrębnił pewne momenty:
I. Spostrzeganie przedmiotów
II Kształtowanie jasnych wyobrażeń spostrzeganych przedmiotów
III Porównywanie przedmiotów. Kształtowanie pojęć
IV. Nazwać inaczej słowa ? rozwój mowy.
Zwrócenie uwagi na aktywność nauczyciela. Samodzielność dzieci w poszukiwaniu świata. Brak związku nauczania elementarnego z teorią nauki.
J.W Dawid ? jest twórcą koncepcji nauki o rzeczach. Opracował jako pierwszy kartkę obserwacji dziecka. Nauczanie przedmiotu musi opierać się całkowitym procesie psychicznym.
OGNIWA :
I.Bezpośrednie ? poznawanie rzeczy, postrzeganie przez zmysły
II.Przeróbka wewnętrznego materiału
III.Reakcja ruchowa
OGNIWA PROCESU POZNAWCZEGO:
I.Pobudzenie uczniów do spostrzegania
II.Przedstawienie materiału konkretnego
III.Prowadzenie i kojarzenie materiału
IV.Uogólnianie ( pojęcia, definicje, prawa, reguły)
V.Zastosowanie
Przywiązanie uwagi do myślenia abstrakcyjnego
J. F. Herbart ? sztywny regulamin, podział treści nauczania na przedmioty, przekaz werbalny, częsta kontrola wyników nauczania, słaby nacisk na samorzutną twórczość uczniów, współzawodnictwo, uczniowie na ogół są pasywni, dominuje uczenie się pojęciowe
STOPNIE FORMALNE:
I.Jasność
II.Kojarzenie
III.System
IV.Metoda
Ziller Rein ? doskonałi rozwinięcia stopni herbartowskich:
I.Przygotowanie
II.Przedstawienie
III.Połączenie
IV.Zebranie
V.Zastosowanie
- operacja, wiedza uprzednia, dobre strukturyzowanie
W. Okoń ? jego ogniwa procesu kształcenia to:
I. Uświadomienie uczniom celów i zadań kształcenia
II. Poznawanie nowych faktów, nabywanie pojęć
III. Poznawanie prawidłowości i systematyzowanie wiedzy
IV. Przechodzenie od teorii do praktyki
V. Wykonywanie zadań praktyczno-wytwórczych
VI. Sprawdzanie osiągnięć
Feverstein ? trzy fazy uczenia się:
I.Obserwacja
II.Kojarzenie
III.Wyrażanie
III fazy procesu uczenia się:
1. Obserwacja ( tzw. zbieranie informacji na wejściu, inaczej aktywne spostrzeganie)
- obserwacja wrażeń, spostrzeżeń i wyobrażeń
2. Kojarzenie ( przetwarzanie informacji, opracowanie)
- zdefiniowanie problemu ? przemyślenie rzeczy, selekcja informacji
3. Wyrażanie - umiejętność zapamiętania poprzez transfer nowej wiedzy w różnych sytuacjach
Akt uczenia się wg Gogne:
decyduje o tym w jaki sposób i w jakim zakresie będą przyjmowane przychodzące bodźce ( nowe informacje)?1Uwaga
zwana niekiedy rozpoznawaniem wzorów. Sprawia,?2.Percepcja wybiórcza że docierające bodźce, informacje zostają tak przetworzone, że wydobyte zostają najbardziej wyraziste cechy, w tej formie zostaną przyjęte do pamięci krótkotrwałej
pozwala utrzymać i odnawiać elementy przechowywane w pamięci krótkotrwałej?3.Powtarzanie
nadaje informacjom formę umożliwiającą przechowywanie w pamięci długotrwałej?4.Kodowanie semantyczne
w tym przeszukiwanie, przywracać przechowywane informacje do pamięci operacyjnej?5.Odzyskiwanie
wybór i organizacja zachowania wykonawczego?6.Organizacja odpowiedzi
dostarcza uczniowi wiadomości o jego zachowaniu wykonawczym i uruchamia proces wzmocnienia?7.Sprzężenie zwrotne
dzięki nim zostają wybrane i?8.Procesy kontrolno-wykonawcze uruchomione strategie poznawcze oraz możliwa jest modyfikacja każdego z wymienionych procesów.
behawioralne i poznawcze koncepcje uczenia się i ich konsekwencje dla kształcenia;
Poznawcze koncepcje rozwoju
Teorie poznawcze koncentrują się na umysłowym rozwoju jednostki , nie uważając go jedynie za wybrany , szczególnie ważny aspekt ontogenezy , lecz za klucz do zrozumienia ogólnego rozwoju psychicznego . Poznawcza reprezentacja świata stanowi mechanizm wyjaśniający związki między człowiekiem a jego otoczeniem . Jest ona wyznaczona przez treść poznania (np. przedmioty , ludzie i ich zachowanie się) , kanał odbierający informacje (wzrokowy , słuchowy , dotykowy) i rodzaj reprezentacji (np. reprezentacja enaktywna , ikoniczna , symboliczna ) .
Twórcą najbardziej wszechstronnej teorii rozwoju inteligencji , rozumianej w kategoriach tzw. epistemologii genetycznej , czyli rozwojowej teorii poznania , jest Jean Piaget .
Teorie behawioralne
inaczej zwane teoriami S - R (od angielskich terminów S - stimulus - bodziec , R - reaction - reakcja) traktują rozwój przede wszystkim jako proces uczenia się społecznego . Osoby znaczące dostarczają dziecku wzorców zachowania i odpowiednich wzmocnień , dzięki czemu kształtuje ono społeczne motywy działania i osobowość . Istnieją inne warianty , oparte na koncepcji warunkowania instrumentalnego opracowanej przez B. F. Skinnera i na badaniach laboratoryjnych nad dziećmi - Bijou , Baer (1968,1973) .
uczenie się/konstruowanie wiedzy: czynniki Piageta, Wygotskiego, Brunera;
Notatki opracowane wyżej
pojęcia: konstruktywizm, aktywność własna a uczenie, autonomia w uczeniu się, samokształcenie, poczucie skuteczności, odpowiedzialność, uczenie się jako przedsięwzięcie na cale życie, zarządzanie wizja w edukacji;
Konstruktywizm- wiedza to konstrukcja,
- wychodzenie poza dostarczone informacje,
- uczenie sie przez odkrywanie,
- odpowiedzialnosc za wlasne uczenie(tylko tyle mam o odpowiedzialnosci),
- zwraca uwagę na myślenie intuicyjne(noszenie sie z problemami, dokonywanie odkryć),
- zainteresowanie nauką,
- zmiana roli uczenia się(cokolwiek to znaczy :)) ),
- wola uczenia sie,
- model kompetencyjny( czesto tym modelem jest dorosły "znaczący "w zyciu dziecka),
- kategoria dojrzałosci i gotowości szkolnej,
- program nauczania powinien uwzgledniac sposob myslenia danej dyscypliny,
- proces nauczania musza wspierac pomoce naukowe (sa dostosowane do specyfiki przedmiotu, wieku dziecka),
- dokonanie podzialu srodkow dydaktycznych.
Aktywność własna a aktywność ucznia- "Uczenie się (definicja - Kupisiewicz): - jest procesem nabywania przez uczący się podmiot określonych wiadomości, umiejętności i nawyków. Ilościowy i jakościowy rezultat tego procesu zależy przy tym od wielu różnych czynników, wśród których bardzo istotną rolę odgrywają motywacja i aktywność uczącego sie podmiotu"
Autonomia w uczeniu się - jednostka, każdy uczeń, uczy sie w swoim własnym "tempie" ze wzglądu na swoje predyspozycje fizyczne i psychiczne(zdolnosci intelektualne itp.
Samokształcenie- inspiratorem i zarazem wykonawcą jest zwykle jdnostka zamierzająca pogłębić swoją wiedzę bądź to w drodze indywidualnych studiów, bądź też przy współpracy z innymi osobami stawiającymi sobie analogiczne cele. Także wynikiem samokształcenia może być wykształcenie.
4.Myślenie a przebieg procesu uczenia się:
myślenie krytyczne;
Inaczej myślenie analityczne. Umiejętność rozpatrywania zjawisk i doświadczeń z wielu punktów widzenia, ocenianiu zdobytej wiedzy, rozważaniu argumentów za i przeciw, wyciąganiu na ich podstawie wniosków oraz uporczywym dążeniu do prawdy.
Myślenie krytyczne to po prostu myślenie podporządkowane logicznemu wnioskowaniu
instrumentalne wsparcie myślenia/uczenia się (Wygotski ? Feuerstein);
Wsparcie instrumentalne polega na dostarczaniu jednostce określonej pomocy np. materiałów, potrzebnych przedmiotów i innych. Polega na udzielaniu informacji lub instruktażu dotyczącego konkretnych sposobów postępowania w określonej sytuacji.
5.Wartość i cele w edukacji:
pojęcie, rodzaj i hierarchia wartości;
Edukacja jest podstawowym prawem człowieka oraz uniwersalną wartością. [...]
powinna organizować się wokół czterech aspektów kształcenia, [...] uczyć się,
aby wiedzieć, tzn. aby zdobyć narzędzia rozumienia; uczyć się, aby działać, [...]
uczyć się, aby żyć wspólnie, [...] wreszcie, uczyć się, aby być.
Wartości stanowią źródło inspiracji oraz dyrektyw dla szkoły i edukacji. Edukacja - pojmowana jako proces wielostronny i wielofunkcyjny oraz interdyscyplinarny i nieustający - przebiega w trzech wymiarach czasowych: przeszłości, teraźniejszości i przyszłości, a we wszystkich tych wymiarach dotyczy środowiska lokalnego, kraju, Europy i świata. Na jej cele wpływa stan sporu globalnego o wartości, z których część traci społeczną aprobatę i siłę oddziaływania, niektóre zostają odrzucone, inne nabierają znaczenia. w różnych kulturach i orientacjach światopoglądowych, religijnych, a także w różnych regionach świata trwający spór o relacje "być" i "mieć" jest różnie rozstrzygany w praktyce.
Naukowcy zajmujący się problematyką wartości wymieniają różne ich grupy. Wartości jest wiele, istnieje zatem jakiś zbiór, który w czasie badań rozpoznajemy. Wyniki badań wskazują jednak na rozmaitość rezultatów i rodzą nowe zapytania, nie wyjaśniając, co kształtuje hierarchie wartości, np. u młodzieży szkolnej, studentów i nauczycieli. Niestety, hierarchie te mają często charakter deklaratywny i statystyczny.
Jaki jest na przykład związek wartości poznawczych z motywowaniem do przyszłości i działaniami człowieka oraz kształtowaniem jego planu edukacyjnego i życiowego?
Zadaniem edukacji jest kształtowanie wartości uniwersalnych: prawdy, dobra, piękna. Wśród wartości współcześnie uznawanych za uniwersalne szczególne miejsce zajmuje też prawo do życia w wolności, podmiotowość i tożsamość człowieka, godność, odpowiedzialność, swobody obywatelskie, patriotyzm, życie wolne od zagrożeń wojną, demokracja, pluralizm polityczny i światopoglądowy, uczciwość, tolerancja, rodzina, edukacja, zdrowie i jego ochrona, możliwość samorealizacji, praca oraz godziwy poziom życia materialnego i duchowego.
związek wartości z celami edukacji szkolnej;
Proces kształcenia zmierza do wywoływania pozytywnych zmian w zachowaniu człowieka.
W naukach humanistycznych mówi się dużo o wartościach. Odnosi się to do tego, co ceni człowiek lub grupa społeczna, jakie wartości są dla nich ważne.
Wartość:
- to co jest cenne, ważne i doniosłe
- jest kluczowym problemem dla edukacji szkolnej
-wartości muszą być rozpatrywane, zrozumiane, zaakceptowane,
Problem wartości jest ważnym problemem edukacyjnym.
Wychowanie do odpowiedzialnej wartości- nowoczesne hasło edukacji na przestrzeni dziejów. Było priorytetem w pedagogice personalistycznej.
Tradycja przekazuje 3 wartości: prawda, dobro, piękno.
J.Herbart- bardzo ważne w edukacji jest kształcenie silnych moralnie charakterów- wychowanie do wolności i odpowiedzialności.
Cele i wartości odnajdują odzwierciedlenie w paradygmacie edukacji podmiotowej i edukacji wyzwalającej.
Sytuacja Komunikacyjna-gdy spotyka się nauczyciel z uczniem.
teoretyczne podstawy celów edukacji szkolnej (istota, kryteria podziału, rodzaje);
Cele: są to komunikaty wyrażające zamiary nauczyciela jak powinni zmienić się uczniowie. Muszą opisywać nam zmianę, jaką chcemy u ucznia pozyskać.
Cele pokazują jak przygotować nauczanie i skonstruować narzędzia pomiaru osiągnięć uczniowskich.
Dobrze sformułowany cel to komunikat, który mówi, czego powinien dowiedzieć się uczeń, także określa ramy, sposoby sprawdzania czy zostało to opanowane.
Co uczniowie potrafią zrobić po nauczaniu, a czego nie robili przed nauczaniem:
-należy dokonać rozróżnienia, jaki będzie zakres tej zmiany
-jakie zmiany zajdą w uczniu po nauczaniu
Cele ogólne i cele szczegółowe- odnoszą się do intencji i zamierzeń edukacji, odpowiadają na pytanie ?po co??. Każde z nich wyraża inny stopień ogólności i konkretności.
Cele ogólne- wyrażają kierunki i dążenia ucznia.
Są wyrazem ogólnych intencji- wyrażają założenia, idee szkoły. Maja charakter całościowego programu edukacyjnego. Określają istotę i kierunek programu szkoły. Wyrażone są prostym i jasnym językiem.
-Długoterminowe
-Krótkoterminowe
Cele ogólne mają również różne poziomy ogólności
na najwyższym poziomie mają charakter ideałów
na najniższym poziomie ogólności maja charakter zadań. Są komunikatami wskazującymi docelowe punkty kształcenia. W takim ujęciu stanowią podstawę do formułowania programów nauczania.
Cele ogólne rozkłady materiału nauczania
Cele szczegółowe poszczególne lekcje
Cele szczegółowe są pochodnymi celów ogólnych, przede wszystkim tych krótkoterminowych. Są sformułowane dla potrzeb danej lekcji.
Cele szczegółowe: są bardziej precyzyjne, określają intencje.
Mają wartość przy planowaniu danej jednostki metodycznej. Cele szczegółowe mają być operacyjne bądź nieoperacyjne.
Cele szczegółowe
Operacyjne Nieoperacyjne
Składniki celu: co powinien posiadać dobrze sformułowany cel
I sytuacja, w której dane osiągnięcie jest prezentowane
II nauczanie zdatności
III przedmiot (obiekt osiągnięcia, treść osiągnięcia ucznia
IV czynność (cel zawsze opisuje szczególnie czynność, którą uczeń wykonuje)
V instrumenty i ograniczenia (określamy warunki wykonane)
Rodzaje celów:
I.Ze względu na stopień ogólności:
- Cele ogólne
- Cele pośrednie
- Cele szczegółowe
II. Ze względu na stopień hierarchizacji
- Taksonomia
III. Ze względu na dziedzinę:
- Cele kształcenia ogólnego
- Cele kształcenia zawodowego
różne ujęcia celów edukacji szkolnej (tradycyjne, opisowe, taksonomiczne: cele ogólne, szczegółowe, operacyjne i nie operacyjne, taksonomie celów kształcenia);
Wyróżnia się różne rodzaje celów:
-cele jednostkowe: cele, które są zorientowane na dobro i szczęście jednostki. Kształtowanie takich kwalifikacji, które najbardziej odpowiadają szczególnym zdolnościom i zainteresowaniom.
-cele społeczne: ujawniają narodowe, ogólne priorytety. Każde społeczeństwo rozumne chce zapewnić uczącym się warunki normatywnego rozwoju.
Cele ogólne- wyrażają kierunki i dążenia ucznia.
Są wyrazem ogólnych intencji- wyrażają założenia, idee szkoły. Maja charakter całościowego programu edukacyjnego. Określają istotę i kierunek programu szkoły. Wyrażone są prostym i jasnym językiem.
-Długoterminowe
-Krótkoterminowe
Cele ogólne mają również różne poziomy ogólności
na najwyższym poziomie mają charakter ideałów
na najniższym poziomie ogólności maja charakter zadań. Są komunikatami wskazującymi docelowe punkty kształcenia
Cele szczegółowe: są bardziej precyzyjne, określają intencje.
Mają wartość przy planowaniu danej jednostki metodycznej. Cele szczegółowe mają być operacyjne bądź nieoperacyjne.
Właściwości celów operacyjnych:
Określa stan osoby uczącej się
Wskazują konkretnie jakie umiejętności uczeń nabywa na lekcjach
Cel opisuje zachowanie jakie nauczyciel będzie mógł dostrzec za pomocą zmysłów
Dobrze sformułowany cel operacyjny opisze rezultat lekcji, w taki sposób, ze będzie można powiedzieć czy lekcja była trudna czy też nie
Cele określają standard (kto ma prezentować pożądane zachowanie) czy będzie to student, uczeń klasy itp.
W celu jest zawarty opis konkretnego zachowania końcowego osoby uczącej się
Wyszczególnienie warunków, w których ma następować zachowanie
Ograniczenia czasowe
Określenie standardu, który posłuży do oceny wyników
CEL OGÓLNY
Pogłębić zrozumienie przez klasę znaczenie propagandy XX w.
Cel nieoperacyjny(szczegółowy)
Rozwinąć w dziecku świadomość stronniczości w wybranych fragmentach
Cel operacyjny
Dziecko wyszuka w tekście propagandowym 6 zdań, które świadczą o stronniczości
Jak formułować te cele:
Im bardziej cel ogólny jest formułowany tym trudniej jest uchwycić tą sytuację sprawdzaną
Precyzyjne określenie celów pozwala sporządzić adekwatne narzędzie kontroli osiągnięć
Cele muszą być jasne i precyzyjne niezależnie od tego czy są ogólne czy szczegółowe
Dokładność w formułowaniu celów potrzebna jest z powodów:
1.Aby można było formułować cele kształcenia
2.Aby można było oceniać nauczanie
Cel operacyjny: operacyjne cele kształcenia wyrażane są opisem zachowań jakie przejawiać mają uczniowie po ukończeniu nauki.
Np. Cel ogólny: Zapoznać się z architekturą gotycką
Cel operacyjny: Uczeń powinien umieć rozpoznać na rysunku istotną cześć katedry.
-Można zastosować jeśli pożądany rezultat to umiejętność, którą można zaprezentować albo jeśli wyniki nauczania można wyrazić w mowie lub piśmie
- Stosujemy w nauczaniu zindywidualizowanym
Cel nieoperacyjny:
1.Konstruujemy tam gdzie pożądane wyniki nauczania są ogólniejsze , ewolucyjne lub są bardziej złożone
2.Nie mogą być zademonstrowane przez oderwane elementy zachowania
3 etapy operacjonalizacji
I.Określenie i nazwanie czynności, której wykonanie ma być uważane za osiągnięcie celu.
II.Opisanie istotnych warunków (dostarczone dane, urządzenia, pewne ograniczenia.)w których czynność ma być wykonana.
III.Ustalenie kryteriów ? jakości i sprawności, których spełnienie pozwoli uznac czynność za opanowaną.
Składniki wg Davisa, Yelona, Aleksandra
1)Zachowanie końcowe (opisuje zachowanie ucznia po zakończeniu kształcenia, wyrażone przy pomocy czasowników operacyjnych np. wybierać, gromadzić.)
2)Warunki przejawiania zachowania końcowego (syt. W której uczeń powinien zademonstrować zachowanie końcowe) mogą dotyczyć a) pomocy, przyborów, b) ograniczeń czasowych albo miejsca, c) sposobu przedstawiania informacji(np. na piśmie, ustnie)
3)Standardy osiągania zachowania końcowego (minimalny poziom realizacji zadania)
Składniki Wg Guilforda (przejął Niemierko)
1)Działanie
2)Treść
3)Warunek
4)Kryterium( nie zawsze występuje)
Taksonomie celów kształcenia
Taksonomia A, B, C Niemiecko
Poziom
Kategoria
Czynności
W
I
A
D
O
M
O
Ś
C
I
A. Zapamiętanie wiadomości
Gotowość ucznia do przypomnienia sobie pewnych faktów, terminów, praw i teorii naukowych.
B. Zrozumienie wiadomości
Uczeń potrafi przedstawić wiadomości w innej formie niż je zapamiętał, uporządkować i streścić
U
M
I
E
J
Ę
T
N
O
Ś
C
I
C. Stosowanie wiadomości w syt. typowych
Opanowanie przez ucznia umiejętności praktycznego posługiwania się wiadomościami wg. podanych mu wzorów.
D. Stosowanie wiadomości w syt. problemowych
Opanowanie przez ucznia umiejętności formułowanie problemów, dokonywanie analizy i syntezy nowych dla niego zjawisk, formułowanie planu działania, tworzenia oryginalnych przedmiotów.
Kategoria Celu
Określenia wieloznaczne
Czasowniki operacyjne
A
Wiedzieć
Nazwać, zdefiniować, wymienić, zidentyfikować, rozpoznać, wyliczyć.
B
Rozumieć
Streścić, wyjaśnić, zilustrować, rozróżnić.
C
Stosować wiadomości
Rozwiązać, skonstruować, zastosować, porównać, sklasyfikować, narysować
D
Rozwiązywać problemy
Dowieść, przewidzieć, zanalizować, wykryć, ocenić, zaproponować, zaplanować.
Kategoria
Cele pośrednie
Cele operacyjne(czas.2os.l.poj)
A
Zdefiniować pojęcie operacjonalizacji
Zdefiniuj w kilku zdaniach pojęcie operacjonalizacji wg Niemiecki.
B
Wyjaśnij etapy procesu operacjonalizacji
Wyjaśnij na podanym przez siebie przykładzie 3 etapy procesu operacjonalizacji korzystając z pozycji Niemierki ?Pomiar sprawdzający w dydaktyce?
C
Porównaj def. operacjonalizacji
Porównaj wskazując różnice i podobieństwa w def. operacjonalizacji wg. Niemiecki i Kraszewskiego.
D
Ocenić przydatność operacjonalizacji
Oceń w 3 punktach przydatność operacjonalizacji w Pedagogice.
A. ? uczeń wie, zna
B. ? uczeń rozumie
C., D. ? uczeń potrafi
cele współczesnej edukacji ? wskazania z Raportu J. Delorsa;
Cele społeczne wyrażają ogólną misję danego społeczeństwa w danym czasie, miejscu, epoce.
Cele te zmieniają się na przestrzeni dziejów. Cele te są zawarte w raporcie J. Delorsa ?Edukacja jest w niej ukryty skarb?.
Jest to najnowszy raport edukacyjny. Odpowiada w początkowej swojej fazie na pytanie po co się uczyć i jaka jest misja współczesnej edukacji.
Pokazuje, że celem edukacji jest uczyć się: (4 filary edukacji)
-aby wiedzieć
-aby działać
-aby żyć wspólnie
-aby być
* 4 filary edukacji
Z tego raportu wywodzą się ogólne cele edukacji
S.Hessen- ?Karność, wolność, osobowość?- cel wychowania moralnego
?Cele są jak mapy drogowe, pomagają nauczycielowi i uczniowi zorientować się dokąd zmierzają i w którym znajdują się miejscu?
cele motywacyjne w planowaniu i realizacji procesu dydaktycznego;
Etapy formułowania celów zindywidualizowanych dla dzieci mających problem w nauce:
1.Określić cele szczegółowe dla poszczególnych dzieci w kategoriach operacyjnych
2.Ustalić ich kolejność
3.Procedury nauczania (sposoby i strategie)
4.Częstotliwość nauczania
5.Ilość ćwiczeń przewidywanych do realizacji
6.Uogólnienie nauczania dla potrzeb innych kontekstów
7.Stosowanie nagród
8.Odpowiedni system rejestrowania osiągnięć ucznia
Taksonomia celów motywacyjnych:
Poziom
Kategoria
Czynności ucznia
Działanie
A. Uczestnictwo w działaniu
Świadome i uważne odbieranie określonego rodzaju bodźców oraz wykonywanie czynności odpowiadają
