Sigmunt Freud

Urodził się 6 maja 1856 roku we Freibergu na Morawach (obecnie Pribor). W 1860 roku rodzina Freudów przeprowadziła się do Wiednia. Freud studiował Medycynę na Uniwersytecie Wiedeńskim, następnie w instytucie Fizjologii, a także uczęszczał na wykłady z psychiatrii. Uzyskał tytuł profesora zwyczajnego nauk medycznych. Wspólnie z J. Breuerem rozpoczął badania nad histerią stosując opracowaną przez niego metodę leczenia za pomocą ujawniania i odreagowania w stanie hipnozy nieświadomych przeżyć pacjenta. Po 1895 roku zaczął stosować własną metodę terapeutyczną, opartą głównie na analizie swobodnych skojarzeń, snów, wspomnień. W tym też okresie ogłosił swoją teorię nerwic. Stanowiła ona podsumowanie dotychczasowych obserwacji klinicznych Freuda, zapoczątkowała również rozwój systemu psychoanalizy. W roku 1902 Freud mianowany został profesorem uniwersytetu w Wiedniu, od tego czasu szeroko rozwijał i popularyzował psychoanalizę, która wkrótce zyskała światowy rozgłos. W roku 1938, po zagarnięciu Austrii przez hitlerowskie Niemcy wyemigrował do Wielkiej Brytanii.
Poglądy Freuda ulegały stałej ewolucji, można podzielić go na trzy fazy:
I - do ok. 1900 - freudyzm był główną teorią powstawania zaburzeń psychicznych.
II - do ok. 1920 - wykroczył poza granice psychiatrii, stał się ogólną teorią struktury i funkcjonowania psychiki ludzkiej, przypisującą główną rolę w regulacji życia psychicznego nieświadomym mechanizmom popędowym, zwłaszcza popędowi seksualnemu, utożsamianemu z popędem życiowym, pozostającym w ciągłym konflikcie z tym, czego wymaga od nas społeczeństwo, do czego ograniczają nas normy moralne "wbudowane" w psychikę jednostki w toku wychowania
III - po 1920 - rozszerzenie i uogólnienie doktryny w swoistą koncepcję człowieka i kultury.

Teorie Freuda z początku budziły zarówno entuzjazm, jak i ostrą krytykę. Zarzucano im skrajny biologizm, wyolbrzymianie roli popędu seksualnego, niedocenianie roli środowiska, otoczenia jako czynnika wpływającego na rozwój osobowości. Freud był pierwszym który wskazał, że nieświadome i irracjonalne procesy mogą odgrywać istotną rolę w motywowaniu zachowania człowieka, pierwszy też zajął się problemem rozwoju osobowości i zwrócił uwagę, że doświadczenia wczesnego dzieciństwa mogą mieć wpływ na psychikę dorosłego człowieka. Freud stworzył również podstawy współczesnej psychologii teorii motywacji (wprowadzając m.in. takie pojęcia , jak frustracja, fiksacja i regresja). Powszechnie uważa się go również za twórcę nowoczesnej psychoterapii, wiele jego obserwacji zyskało potwierdzenie we współczesnych badaniach psychologicznych.

Psychoanaliza - w szerokim znaczeniu koncepcja teoretyczna wyjaśniająca strukturę, funkcjonowanie i rozwój osobowości człowieka, także zjawisk kulturowych, działaniem nieświadomych sił psychicznych pozostającym w ciągłym konflikcie. Teorię tą sformułował Freud, a rozwinęli ją jego uczniowie. Według klasycznej koncepcji Freuda aparat psychiczny człowieka składa się z trzech instancji:
1. Id (ono) - obejmujące całokształt nieświadomych, pierwotnych popędów, jest podstawowym źródłem energii i kieruje się zasadą przyjemności.
2. Ego (ja, jaźń) - obejmujące wyuczone w toku indywidualnego rozwoju zdolności do orientacji w otoczeniu i świadomej regulacji zachowania, kieruje się zasadą rzeczywistości.
3. Superego (nadjaźń) - ukształtowanie wskutek internalizacji wymagań społecznych, norm moralnych i wzorów kulturowych, ma charakter irracjonalny.
Id pozostaje w stałym konflikcie z Superego i z rzeczywistością zewnętrzną. Regulacja tego konfliktu oraz łagodzenie wynikającego z niego lęku należy do głównych zadań Ego, które wykształca w tym celu mechanizmy obronne, nie dopuszczające konfliktowych treści do świadomości lub nadające im zniekształconą postać.


Seksualność, popędy i instynkty


Według klasycznej psychoanalizy główną siła napędową ludzkiego działania jest energia istniejącego od urodzenia, szeroko rozumianego popędu seksualnego (Eros), którą Freud nazywa libido. Libido w swoim rozwoju przechodzi przez kilka faz: oralną, analną, falliczną, okres utajenia i fazę genitalną. Niezaspokojenie popędów wywołuje stan frustracji, a w szczególnych przypadkach prowadzi do różnego rodzaju zaburzeń i nerwic. Rozwój kultury jest wytworem sił popędowych, ale zarazem źródłem nieustannej frustracji popędów. Głównym zadaniem terapii psychoanalitycznej jest doprowadzenie do uświadomienia sobie przez pacjenta sensu jego zaburzeń, leżących u źródeł choroby nieświadomych konfliktów, pragnień i obaw. W tym celu stosuje się różne techniki, takie jak: analiza i interpretacja specyficznych, pojawiających się w toku terapii reakcji pacjenta (opór, przeniesienie), jego marzeń sennych, fantazji itp. Materiał ten jest uwalniany za pośrednictwem wolnych (swobodnych) skojarzeń pacjenta.

Freud zwrócił uwagę już na samo sformułowanie co dokładnie rozumiemy pod pojęciem „seksualizm”. Wskazał on, że najlepszym określeniem byłoby powiedzenie, że jest to „Wszystko, co pozostaje w związku z różnicą pomiędzy płciami”. Pomimo, że jest to określenie dość „bezbarwne” nie omija ono żadnych związanych z seksualnością spraw. Jednakże nawet to określenie dla nauki jest niewystarczające bo nie obejmuje choćby homoseksualizmu. Należy zwrócić uwagę na fakt, że Freud, będący tak wykształconym i inteligentnym człowiekiem uważał homoseksualizm za, jak to określił „fatalne zboczenie”. Jednakże były to czasy wiktoriańskie, gdy takie przypadki były dopiero odkrywane i budziły grozę z powodu dotychczasowej nieświadomości ludzi. Freud poprzez badanie perwersji oraz seksualizmu dziecięcego próbował odnaleźć pełne znaczenie seksualności i doszedł do wniosku, że człowiek kierowany jest nie umysłem i rozumem, a niekontrolowanymi popędami, w tym bardzo silnym popędem seksualnym. Freud nawoływał do oddzielenia biologicznej części seksualizmu od części psychicznej oraz do uznania, że seksualizm to nie tylko działania mające na celu wyłącznie płodzenie (wg. Freuda np. rodzenie nie jest elementem seksualnym). Freud uważał, że bardzo rzadko w normalnym życiu płciowym przeciętnych ludzi nie ma rysów perwersyjnych, uznawanych za perwersyjne przez ówczesną kulturę. Zwrócił zatem uwagę na to, że może perwersyjnymi są jedynie zachowania seksualne, które odsuwają na bok sam akt płodzenia.

W związku z teorią popędów Freud badał również seksualność dzieci i dowodził swym słuchaczom, że jakiekolwiek twierdzenia o seksualnej czystości dzieci nie są prawdziwe, pomimo, że nie były wtedy jeszcze przeprowadzone wystarczające badania. Mówił o okresie nieuświadomionego popędu u dzieci do 6 roku życia, który zostaje zapomniany po dwuletnim (6-8 rok życia) okresie uśpienia popędów seksualnych. W późniejszym okresie przybierają one inną postać przez którą człowiek dochodzi do dorosłej postaci popędów genitalnych.

Analizując wykłady Freuda można zauważyć, że według niego wszystkie zachowania człowieka w ten lub inny sposób związane są z popędem seksualnym, gdyż, jak pisałam wcześniej uważał go za główny pęd życiowy. Wszelkie stosunki międzyludzkie opierają się na stosunkach seksualnych (np. przypisywał ogromną rolę kompleksowi Edypa), uważa popędy kazirodcze za naturalne, skoro są uznawane za złe przez kulturę, a nie naturę, która dopuszcza do ich istnienia. Libido jest źródłem popędów seksualnych, ale nie tylko tych czysto związanych z reprodukcją, ale z wszystkimi próbami poszukiwania przyjemności lub fizycznego kontaktu z ludźmi.

Człowiek, jakkolwiek kierowany popędem seksualnym, ulega różnym, nieseksualnym fiksacjom, spowodowanym zarówno przez wydarzenia z przeszłości, jak i przez inne, nieuświadomione rozbieżności pomiędzy superego a id, pomiędzy popędami jaźni a popędami seksualnymi, wywodzącymi się z id. Zwrócił uwagę na to, że nie jest prawdziwa pierwotna jedność wszystkich popędów za jaką opowiadał się Jung. Uważał, że nie wszystkie popędy ujawniają energię którą nazwać by można wspólnie libido. Wyróżniał zatem libido seksualne i aseksualne (samozachowawcze), gdzie to pierwsze jest ważniejsze i to dla niego zachował samą nazwę libido. Seksualizm jest tak ważny ze względu na to, że jest jedyną funkcją żyjącego organizmu, która wychodzi poza jednostkę i zabezpiecza jej powiązanie z gatunkiem. Wykorzystanie seksualności nie musi przynosić korzyści, wręcz naraża ją na niebezpieczeństwo, które jest kosztem rozkoszy.

Freud od instynktów życia odróżniał instynkty śmierci (Thanatos), do których zaliczał m.in. agresję i popędy destrukcyjne, jednakże wszystkie one nie mają świadomych celów i wyznaczonego kierunku, są „wewnątrz organizmu”, który uczy się je zaspokajać na wiele sposobów. Impulsy instynktowne istnieją dla zaspokojenia potrzeb cielesnych, kierują nas ku działaniom i obiektom, które redukują napięcie przez nie (impulsy) stworzone. Pomimo, że instynkty są bardzo oddalone od świadomości to mają wpływ zarówno na działanie jak i na świadome myśli i odczucia.
Freud wysunął ideę, że motywacja (pęd życiowy) jest przede wszystkim nieświadoma, często spowodowana ciemnymi popędami seksu i agresji. Freud był więc antyracjonalistą - nie w tym sensie, że nie używał rozumu, ale w tym, iż mówił, że rozum nie kształtuje głównej podstawy ludzkiego zachowania. Jego poglądy szokowały i wywoływały silny sprzeciw zarówno środowiska naukowego jak i kulturalnego. W jego czasach cała seksualność była tabu i tak otwarte mówienie nie dość, że o seksualności dorosłych ale także dzieci była nie do zaakceptowania, stąd m.in. w 1930 roku spalono w Berlinie wiele jego dzieł, a później był zmuszony emigrować – jego poglądy były sprzeczne z poglądami faszystowskimi.