POJĘCIE
Pochodzace z języka greckiego pojęcie filozofia oznacza tyle co umiłowanie mądrości, filozof zaś, odpowiednio, to miłośnik mądrości (philos - miłośnik, sophia - mądrość), którego cechuje dążenie do każdej formy poznania.
Próbując wyjaśnić, czym jest filozofia, stajemy przed złożonym wilostronnym zagadnieniem.
Filozofia zrodziła się całe wieki temu, a ponadto w ciągu dziejów ulegała rozmaitym przeobrażeniom i modyfikacjom. Cała zatem bogota tradycja, jaką filozofia posiada, nieco komplikuje jej obraz, czyni go zróżnicowanym i bogatym.
Filozofia wyrosła, tak jak i inne twory działalności ludzkiej, z kręgu codziennych, życiowych spraw człowieka, jego przeżyć, obserwacji i doświadczeń.
W rzeczywistości jednak na pytanie, czym jest filozofia, zadowalającą odpowiedz dać może dopiero historia rozwoju myśli ludzkiej, która na przestrzeni wieków na gruncie walki materializmu z idealizmem podejmowała próby rozumowego wyjaśnienia zagadki świata rzeczywistości i działającego w nim człowieka.
Filozofia obejmuje bardzo różnorodną problematykę, w obrębie której dadzą się wyróżnić pewne kręgi zagadnień, stanowiące działy tej nauki. Każdy z nich posiada zarazem charakter dyscypliny filozoficznej. Mając na uwadze aktualny stan filozofii, można wskazać sześć takich dyscyplin.
DZIAŁY FILOZOFII
1. Ontologia (metafizyka) - jest to teoria bytu, szeroko rozumianej rzeczywistości. Ontologia próbuje rozstrzygnąć, czy istnieje jeden byt, czy więcej jego rodzajów. Docieka jego natury oraz tego, jakie istotne wartości mu przysługują. Rozważa byt w aspektach czasowym i przestrzennym. Stawia problem wolności, próbując wyjaśnić, na czym polega i jaki ma zakres. Podejmuje zagadnienie rozwoju rzeczywistości oraz prawidłowości, które nim rządzą.
Poczynając od Arystotelesa, rozumie się ją jako "filozofie pierwszą", ponieważ pyta ona o pierwsze zasady i pochodzenie bytu jako bytu.
Jej tematami są:
sam byt (ontologia), boski byt (filozoficzna teologia), dusza (psychologia) i powiązane w całość wszystkiego, co istnieje (kosmologia).
2. Epistemologia (gnoseologia, teoria poznania). W ramach tej dyscypliny filozoficznej mieszają się problemy dotychące poznania bytu. Rozpatruje ona tę szczególną postać aktywności ludzkiej, która zmierza do wykrycia wiedzy o rzeczywistości. Dlatego też analizuje pochodzenie poznania (aspekt genetyczny) jak też drogi, którymi powinno podążać (aspekt metodologiczny). Rozważa kwestie możliwości poznawczych czlowieka, a więc sprawę tego rodzaju, czy świat jest w pełni dla niego poznawalny, czy też nie. Kieruję wreszcie swą uwagę na rezultaty naszych czynności poznawczych, mając na względzie to, czy osiągnięte wyniki odznaczają się prawdziwością.
3.Antropologia filozoficzna -wypracowuje ogólną, filozoficzną koncepcje czlowieka. Przede wszystkim koncentruje się na jego istotnych właściwościach, czyli na tzw. naturze ludzkiej, oraz stara się określic miejsce, jakie zajmuje on w świecie przyrodniczym, jak także w świecie społeczno-kulturowym. Ponadto porusza zagadnienia sensu i celu życia ludzkiego, szczęścia, cierpienia, śmierci, stosunku jednostki do zbiorowości.
4. Etyka, czyli nauka o moralności - interesuje się ona postępowaniem ludzkim, jego charakterystyką z punktu widzenia dobra i zła. Jej celem jest wskazanie metodyczne sprawdzonych postaw dla sprawiedliwego, rozumnego i sensownego działania oraz (wspólnego) życia. Zasady i postawy etyki powinny być powszechnie ważne i racjonalnie przekonywujące, bez powołania sie na zewnętrzne autorytety, dlatego wobec panującej moralności zajmuje ona krytyczne stanowisko.
5. Estetyka - zajmuje sie ogólnym określeniem piękna i formami, w jakich piękno sie przejawia tak w sztuce, jak i w naturze, oraz jego oddziaływaniem na odbiorcę. W zależności od orientacji, określenia te często funkcjonale i opisowe albo normatywne i ustanawiające. Obok samej teorii sztuki wyjaśnia sie w niej problem sądów estetychnych i form estetycznego odczuwania oraz przeżycia. W najnowszej estetyce znajduja sie także elementy z zakresu teorii informacji i analizy języka.
6. Filozofia społeczna - dziedzina ta rozpatruje ogólne zagadnienia związane z życiem społecznym człowieka. W jej obrębie pojawiaja sie takie problemy jak: problem prawidłowosci kierujących funkcjonowaniem i rozwojem społeczenstwa, kwestia świadomosci społecznej i jej stosunku do materialnych warunków egzystencji ludzkiej, zagadnienie państwa, problem dziejów, ich kierunku, sensu oraz czynników decydujących o takim czy innym przebiegu wydarzeń historycznych
Chocią wymienione dyscypliny filozoficzne zasadniczo obejmuja całokształt zagadnień, którymi dzieli się filozofia, można spotkać inne jej podziały, proponowane przez filozofów dawniejszych bądź współczesnych. Przykładowo biorac, starożytni Grecy wyróżniali trzy dziedziny filozofii, mianowicie fizykę, naukę o bycie, logikę, czyli nauke o poznaniu, oraz etykę czyli naukę o czlowieku i jego postępowaniu.
Z faktu istnienia różnych dyscyolin filozoficznych nie należy bynajmniej myśleć, że stanowią one odrebne nie powiązane ze soba dziedziny. Filozofia jest zwartą, ograniczenie spojoną całością dociekań, zarysowujących tylko rozmaite perspektywy badawcze, zależnie od obranego kierunku poszukiwań.
OBJAŚNIENIA (pomocnicze)
MATERIALIZM - ogół poglądów filozoficznych przypisujących materii nadzrędną rolę w
stosunku do duch i świadomości, głoszących m.in. obiektywne istnienie świata i jego poznawalności.
IDEALIZM - pogląd, zgodnie z którym prawdziwe istnienie przysługuje tylko temu, co ma charakter duchowy, co wiąże się z myślą, świadomością, ideą.
BIBLIOGRAFIA
? Wprowadzenie do filozofii
Lezsek Kasprzyk, Adam Węgrzecki; Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1974
? Atras filozofii
Peter Kunzmann, Franz-Peter Burkard, Franz Wiedmann; Prószczyński i S-ka, Warszawa 1999
? Propedeutyka filozofii
J. Legowicz, J. Ładosz, S. Soldenhoff, J. J. Wiatr, Z. Ziemba;
Państwowe Zakłady Wydawnict Szkolnych, Warszawa 1966
? Praktyczny słownik wyrazów obcych
R. Brzozowska, A. Caba, E. Filipowska, D. Latoń, A. Latusek; Wydawnictwo Zielona Sowa, Kraków1999
