46. i 62. Przedstaw formy rozwoju aktywności kobiecej w XIX w.
67. Porównaj pozycję kobiety w rodzinie chłopskiej i robotniczej.
* mężczyzna ? według prawa był głową rodziny, zarządzał majątkiem, posiadał władzę rodzicielską, autorytet
* kobieta ? zamężna, ale ?wiecznie małoletnia?, zobowiązana do posłuszeństwa,
W dużej mierze aktywność kobieca zależna była od środowiska, w którym dana kobieta żyła:
? RODZINA CHLOPSKA:
- przy wyborze synowej: ?zdrowa i silna, zdolna do rodzenia dzieci i ciężkiej pracy?, ?niekłótliwa, pilna, dobra gospodyni?
- panieństwo lub bezpłodność były źle widziane ? kara boska,
- powinna być poczciwa, religijna i cnotliwa,
- ostrzegano przed ?próżniakami i latawicami?,
- ?bezwstydnice? były potępiane przez całą wieś, a nieślubne dzieci były wytykane palcami, cudzołożnicom golono głowy, smarowano włosy mazią lub wymierzano publicznie baty pod dzwonnicą,
- aby uniknąć wstydu i potępienia społecznego decydowano się na aborcje (pamiętajmy o warunkach higienicznych wtedy panujących?), występowały także przypadki dzieciobójstwa, innym sposobem była ucieczka do miasta,
- małżonkowie zazwyczaj z tej samej wioski (możliwość scalania gruntów), rodziny się znają,
- po uwłaszczeniu słabsza pozycja dziewcząt ? bardziej liczy się posag niż dobre ręce do pracy,
- młodo wychodziły za mąż, nawet 12 ? 14 lat,
- ciężarne zobowiązane były do takiej samej pracy co reszta, liczne poronienia,
- żywe zabobony: ciężarne nie mogły patrzeć na pożary, kalekich i garbatych
- karane razem z dziećmi przez pana domu za niewykowane prace,
? RODZINA ZIEMIAŃSKA:
- wzorce cudzoziemskie,
- zawsze nr 2 w rodzone, prawo niekorzystne, mąż miał zapewnić poczucie socjalnego i materialnego bezpieczeństwa
- sprawy rodzinne ? dzieci i służba, życie towarzyskie, i filantropia, wykształcone, ?skromne i niekłopotliwe?,
- wychowane na damy, oczytane, gruntownie wykształcone,
- obowiązki jedynie małżeńskie i towarzyskie, (służba od gospodarczych, mamki od karmienia a guwernantki od wychowania dzieci) ? aktywniejsze w2 domu były kobiety w uboższych rodzinach
- na pierwszym miejscu: sztuka podobania sie mężczyźnie, zdobywania go i utrzymania przy sobie,
- do ideału kobiety dostosowane wychowanie, poziom i zakres wykształcenia oraz zadania jej stawiane,
* dobroczynność
- wedle poradnika: powinna troszczyć się o męża, nie wtrącać w jego interesy, powinna być ?skromna i niekłopotliwa?, nie uskarżać się, być oszczędną i pobożną, powinna wyrzec się własnych aspiracji i marzeń (!),
- najważniejszym wydarzeniem było małżeństwo ? ?kontrakt handlowy?
- niezamężna, nawet w starszym wieku zobowiązana jest nosić strój dziewczęcy ? ewentualnie iść do klasztoru,
- opiekunka rodziny, strażniczka narodowych i patriotycznych tradycji, w dobie powstań i konspiracji ukształtował się model Matki Polki,
- gdy gorsza sytuacja materialna kobiety zarabiają poprzez korepetycje, pranie, prasowanie, krawiectwo,
*szlachta zagrodowa: czynności gospodarcze nawet w polu wykonuja w rękawiczkach
? DROBNOMIESZCZANIE I MIESZCZANIE:
- tradycyjny podział ról
- ideał mieszczański: skromna, pracowita, gospodarna, ?trzeźwa, ochędożna, cnotliwa?
- małżeństwo ok. 16 roku życia, mąż starszy (wdowiec tez), intercyza
- majstrowej należy się szacunek, ?Dom bez gospodyni to wóz bez kół?
- prowadzą własne interesy (sklepy, warsztaty usługowe, produkcyjne: kawiarnie, pralnie, pracownie krawieckie, itp.) ? pierwsze emancypantki
* nie zawsze cieszyły się szacunkiem ? samodzielność była świadectwem niepowodzenia życiowego(!)
- nadal głównym celem było udane małżeństwo oraz zamożny i powszechnie szanowany małżonek
- w domu: wychowanie dzieci i nadzór nad służbą; działalność filantropijna.
? RODZINA ROBOTNICZA:
- małżeństwo nie ma charakteru umowy ? kontraktu,
- swoboda bycia i poruszania ułatwia kontakty towarzyskie,
- wiele kobiet wybiera samotne życie, aktywność zawodowa trudno zazwyczaj było pogodzić ze stabilizacja życia rodzin i macierzyństwem
- samotne wychowywanie nieślubnych dzieci (8-15% w zależności od wielkości miasta, Kraków lata 20te nawet 20%)
- kolizja z tradycyjnym podziałem ról ? wiele kobiet chce po ślubie dalej pracować., przynajmniej dorywczo,
- brak prawnej pomocy w związku z porodem, (nie miały urlopu), wracają do pracy natychmiast po porodzie ? matki szybko tracą pokarm lub jest on zatruty (praca w zakładach tytoniowych)
- utorowanie drogi ku równouprawnieniu (przed I wojna już wyraźnie widoczne)
- mężowie wyraźnie niechętni pracy zarobkowej zon,
- najważniejsze SA: praca, rodzina, religia, zaś na aspiracje w zakresie oświaty czy kultury nie było już czasu
? RODZINA ŻYDOWSKA:
- religia ostoja tradycji,
- staropanieństwo i starokawalerstwo uważane za grzech
- mniej dzieci nieślubnych, dzieciobójstw i rozwodów
- wychowanie religijne to kwestia ojca! (tradycjonaliści)
- kobieta gorzej wykształcona, nie zawsze umie czytać i pisać (w Królestwie w 1897 tylko 33%)
- wcześnie zawierali związki małżeńskie, przez rok żyli pod opieka rodziców,
- dba o pomyślność domu i wizerunku firmy męża
? KOBIETA W ZYCIU PUBLICZNYM:
- ku emancypacji i równouprawnieniu: aktywistki, entuzjastki, siłaczki, sympatyczki, działaczki, wyzwoleni, emancypantki, feministki,
- Klementyna z Tańskich Hoffmanowa ( lata 20-30 te) ?pierwsza zawodowa pisarka, utrzymywała się z pisania, zachęca do aktywności w życiu publicznym i wykształcenia, ale nie kwestionuje dotychczasowego podziału ról społecznych, wręcz ostrzega przed postępującą swobodą obyczajów
- Narcyza Żmichowska (lata 40-50te): wizja równouprawnienia, kobieta ? pełnowartościowy członek społeczeństwa, tworzy się grupa entuzjastek: działalność literacka, życie publiczne, zachęcają do zdobywania wykształcenia i niezależności materialnej, animatorki pracy niepodległościowej (Żmichowska-prawzór kobiety polskiej), powstaje pismo kobiece ?Bluszcz?,
- mężczyźni wybierając powstanie 1830 a później emigracje zrobili tym samym miejsce dla działalności kobiet
- Eliza Orzeszkowa ( lata 70-80te) ? dyskusje przeniosły się z salonów do stowarzyszeń i redakcji gazet, artykuły i powieści (B.Prus Emancypantki), E. O. zerwała nieudane małżeństwo i miała romans z żonatym mężczyzną, protest przeciwko dyskryminacji kobiet (prawnej i obyczajowej) oraz tradycyjnemu podziałowi ról,
- opór słabnie, dostęp kobiet do wyższego wykształcenia (Anna Tomaszewska ? I polska studentka, w Zurychu w 1870r. wydział lekarski; Kraków 3 pierwsze studentki w 1894r.), * 1905 ? 11, 4% studentów UJ to kobiety
- kariera naukowa kobiet budzi najdłużej spory ? M. Skłodowska-Curie
- działalność w partiach politycznych (choć nieliczna), najwięcej w ruchu socjalistycznym, ale maja własny ruch - feministyczny
- feministki galicyjskie: walka z domowa cenzura, z zasadami pokazywania się w miejscach publicznych, chciały gruntownych przeobrażeń społecznych ? praw równych męskim, w własności, dziedziczeniu, małżeństwie, w polityce i w stroju!
- Paulina Kuczalska (przeł. XIX iXXw.) ? jedna z entuzjastek galicyjskich, jej córka zredagowała I nr feministycznego ?Steru? (Lwow 1895), manifestacja stroju i krótkich fryzur, po 1905 ? działalność galicyjska osłabła, przeniosły się do królestwa
- słabości: brak nawyków organizacyjnych, siła tradycji, niedostateczna wiara w możliwość i potrzebę zmian, na prowincji ludem rządzi duchowieństwo, powszechny spor o wartości kobiet,
- wyzwoleni skazane na izolację,
- kobiety wychowane w rodzinach o tradycjach patriotycznych przedkładały działalność na rzecz sprawy polskiej nad sprawy własne
- kobiet aktywnych społecznie było więcej niż feministek ? organizacje społeczne i narodowopatriotyczne, a także religijne.
66. Model wychowania dzieci w poszczególnych warstwach społecznych.
Rodzina chłopska:
- dzieci całkowicie podporządkowane woli ojca
- posłuszeństwo i pobożność ? podstawowe zasady
- praca na rzecz gospodarstwa i rodziny (często praca bardzo ciężka, nie wpływająca dobrze na ich zdrowie ? koniec dzieciństwa)
- przemocy nie uważano bynajmniej za cos złego (na ścianie wisi rózga), miało to dobrze wpływać na rozwój dziecka ? wytrwałość, siła i zdrowie
- mnóstwo nakazów i zakazów: nie gwizdać, bo Matka Boska płacze; nie pluć na ziemie; nie kłamać, gdyż przed kłamcą zamrze się brama niebieska, ?bo cie Bóg pokarze?,
* pod tym względem podobnie u włościan, szlachty i mieszczan
Rodzina ziemiańska:
- trzeba wychować młodych patriotów ? duża rola matki
- matka nadzoruje bony, ale także włącza się aktywnie w proces wychowawczy dzieci
- do szóstego roku życia, chłopcy przy matce, później opiekę przejmują korepetytorze, potem opuszczają dom i udają się do szkol (dzieciństwo kończy się, gdy ustaje opieka matki)
Rodzina drobnomieszczańska i mieszczańska:
- wychowanie leży w obowiązkach matki
- dzieci przygotowywane do przyszłego zawodu
Rodzina robotnicza:
- w tej warstwie częściej to mężowie zajmowali się domem i opieka nad dziećmi, (gdy matka pracowała)
Rodzina żydowska:
- wychowanie religijne należy do ojca
- w wieku 5-13 lat chłopcy mieli obowiązek nauki w chederze albo w szkołach talmudycznych.
* może się przydać coś z tematu o kobietach...
