TEORIA POLITYKI
Teoria to zbiór zadań ogólnych uporządkowanych logicznie bądź treściowo, które powstają w sposób prawomocny.
Metodologia służy do oddzielania sytuacji, podpowiada w jakiej sytuacji która metoda jest najlepsza. Można wyróżnić 3 analizy: systemowa, decyzyjna, behawioralna.
Empiryk to człowiek bardziej ufający doświadczalnej praktyce niż rozumowaniu.
Badania empiryczne to staranna obserwacja obserwowalnych zdarzeń czy zjawisk (oparty na zbieraniu danych).
Politologia to nauka społeczna zajmująca się funkcjami i charakterem państwa oraz teorią organizacji i władzy państwowej.
Funkcje politologii:
a) opisowa ? polega na udzieleniu odpowiedzi na pytanie jaka jest lub jaka była rzeczywistość polityczna
b) Wyjaśniająca ? wyjaśnia rzeczywistość polityczną
c) Prognostyczna (przewidująca)polega na tym, że przewiduje jakie zdarzenia i procesy mogą zachodzić w przyszłości
Polityka oznacza sztukę rządzenia państwem, ogół działań zmierzających do zdobycia i utrzymania władzy państwowej
Polityka może przybierać postać:
a) walki czyli wzajemne stosowanie przemocy
b) gry czyli stosowanie strategii z kalkulacją błędów (debata)
c) dyskusji ? rywalizacja twierdzeń o słuszności takiego a nie innego postępowania (program w tv)
Elementy polityki:
a) podmioty polityczne (państwo, relacja państwo-obywatel, partie Pol, związki zawodowe, org. i różnego rodzaju związki młodzieżowe, org. o charakterze społeczno-politycznym)
b) przedmioty polityki(relacje między partiami)
c) cele polityki
d) środki polityki ? takie narzędzia które pomogą i umożliwią zdobycie i utrzymanie władzy.
Podejście do polityki
a) ujęcie formalno-prawne polityka to działalność aparatu państwowego i normy prawne regulujące tą działalność.
b) behawioralne polityka określana jest w kategorii władzy w różnych płaszczyznach życia społecznego
c) funkcjonalne polityka rozumiana jako funkcja systemu społecznego
d) racjonalne polityka jest podejmowaniem decyzji w procesie sprawowania władzy i gry o władzę
e) postbehawioralne polityka to rozwiązywanie problemów społeczeństwa wynikających z deficytu dobrobytu.
ZJAWISKO POLITYCZNE to fakty i zdarzenia, które traktowane są w aspekcie przyczynowo-skutkowym np. rozpad ZSRR i powst. Innych państw.
STOSUNKI POLITYCZNE ? stosunki, relacje zachodzące pomiędzy instytucjami politycznymi, organizacjami politycznymi, grupami społecznymi i jednostkami w sferze zdobycia i sprawowania władzy która kolei stanowi narzędzie do realizacji interesów określonych grup warstw społecznych (parlament europejski ? spotkanie, łączenie się liberałów w celu osiągnięcia interesu)
FORMY STOSUNKÓW POLITYCZNYCH:
a) współpraca pomiędzy organizacjami narodowymi
b) kompromis
c) rywalizacje (partie o podobnych interesach politycznych rywalizują)
d) walka (walka między organizacjami międzynarodowymi)
System polityczny to układ organizacji i instytucji politycznych pozostających we wzajemnym oddziaływaniu na siebie.
Możemy go podzielić na 3 poziomy:
a) ogólnoświatowy (rozpad ZSRR-była dwubiegunowość a później wielobiegunowość)
b) regionalny (poziom ten wystąpił od 1.5.04 z wejściem do Unii jak i powstanie wspólnoty niepodległych państw)
c) na poziomie państwa
Instytucje polityczne to instytucja społeczna która kształtuje zjawiska i procesy polityczne (np. ministerstwa)
Organizacje polityczne to zorganizowana grupa dążąca do osiągnięcia swych celów politycznych drogą zdobycia władzy lub uzyskania nad nią wpływu.
Władza to stosunek społeczny między 2 organizacjami społecznymi w którym jedna ze stron może w sposób trwały i uprawniony kierować postępowaniem drugiej strony i ma ku temu określone środki (np. posyłanie dzieci do szkoły)
Władza polityczna to rodzaj władzy który występuje w ramach państwa jako najważniejsza organizacja społeczno-polityczna.
Funkcje władzy:
1) koordynacyjna ?ustanawianie reguł gry dla podmiotów życia społeczno-politycznego
2) dystrybucyjna ?państwo dzieli pożądane wartości np. płace
3) ochronna ? władza polityczna stoi na straży istniejących instytucji systemu politycznego
Konkretyzacja władzy czyli rządzenie-jest to bezpośrednie kształtowanie, podejmowanie i egzekwowanie decyzji przez uprawnione do tego organy państwowe. Na kształtowanie tych decyzji mają wpływ formalne i nieformalne grupy.
Władza wykonawcza egzekwuje prawo, zgłasza organom ustawodawczym propozycje jego zmian oraz utrzymuje stosunki międzynarodowe. Władza wykonawcza odnosi się do głowy państwa, członków rządu i urzędników administracji państwowej.
Głowa państwa) ma uprawnienia m.in. takie jak powoływanie i odwoływanie organów ustawodawczych , przyjmowanie honorowych gości, podpisywanie aktów prawnych i jak i prowadzonych szeroko rozumianych rozmów z reprezentantami państwa. PREZYDENT MA PRAWO VETA.
Rząd na czele z Prezesem Rady Ministrów którego celem jest realizacja i wykonanie uchwalonych ustaw ale ma również prawo wydawania własnych rozporządzeń z mocy ustawy.
Władza ustawodawcza ustanowienie prawa ale też ma możliwość pełnienia funkcji kontrolnych nad organami władzy wykonawczej. Jednym z priorytetów władzy ustawodawczej jest coroczne uchwalenie, zatwierdzenie dochodów i wydatków (budżet państwa ).
W większości władz ustawodawczych występuje forma 2-izbowa (Izba wyższa- sejm i niższa- senat)
Władza sądownicza ? możemy w niej wyróżnić:
1)tendencja brytyjska- sąd jest w pewnym stopniu ograniczony przez przywileje korony
2)tendencja amerykańska ? charakteryzuje się tym że pozycja sądów jest praktycznie niczym nie ograniczona.
3)Tendencja kontynentalna ? sądy o charakterze administracyjnym.
Elita to grupa ludzi wyróżniająca się w środowisku społecznym, mająca określony prestiż.
Elita polityczna to grupa ludzi wyodrębniona na podstawie kryterium udziału w procesie podejmowania decyzji państwowej.
Pojęcie elity opiera się na 4 twierdzeniach:
1)każde społeczeństwo dzieli się na rządzoną mniejszość i rządzącą większość.
2)strukturą będącą pomiędzy elitą i masami to subelita (urzędnicy państwowi, menadżerowie, naukowcy) Rubelity rekrutują się w nowych członków elit.
3)elita sprawuje władzę posługując się formułą polityczną która ma uprzywilejowaną pozycję o określonym charakterze np. prawnym, religijnym
4)każda elita po upływie pewnego czasu zostaje zastąpiona inną elitą
Proces wymiany i zastąpienia może przybierać 2 formy:
1)rotacyjna ? między kategoriami elit rządzących
2)rotacyjna ? między elitami a resztą ludności
Metody wyodrębniania elit politycznych:
1)metoda pozycyjna ? elity polityczne tworzą osoby zajmujące strategiczne pozycje w państwie (premier)
2)metoda rekrutacyjna ? e.p. tworzą osoby które w mniemaniu opinii publicznej mają istotny wpływ na decyzje państwowe
3)metoda decyzyjna ? Ci którzy rzeczywiście podejmują decyzje bądź mają na nie istotny wpływ.
Państwo jest organizacją i instytucją i różni się od innych organizacji tym, ze ma prawo do legalnego użycia władzy siły wobec własnych obywateli.
Cechy państwa:
*terytorium (granice państwa)
*naród
*władza (uznawana i nie uznawana)
*funkcjonowanie przepisów prawa
Suwerenność zewnętrzna i wewnętrzna państwa-władza państwa która uważana jest za suwerenną to taka która nie podlega innej władzy poza narodem. Organizacja suwerenna danego państwa może być wynikiem dobrowolnie przyjętych zobowiązań np.ekonomicznych.
Polska posiada instytucje które stosują przymus w sposób legalny i jawny (policja, sądy) Ich uprawnienia i zakres działania określa przyjęte i obowiązujące prawo.
Obywatelstwo to prawny związek człowieka z państwem. Będąc obywatelem państwa człowiek ma określone obowiązki np. przestrzeganie prawa.
Obywatelstwo nabywa człowiek na zasadach obowiązujących w danym państwie. Może być to zasada ziemi lub krwi.
Cudzoziemcy mogą ubiegać się o przyznanie obywatelstwa jeśli mieszkają w Polsce 5 lat. W Polsce obywatelstwo nadaje prezydent.
Formy państwa:
*państwo jednolite(unitarne)
*państwo złożone (USA-stany, Niemcy-landy)
Ze względu na charakter głowy państwa wyróżnia się:
- monarchię (W. Brytania)
- republika (Polska)
Państwo unitarne charakteryzuje się jednolitą strukturą organizacyjną. Jednostki administracyjno -terytorialne podlegają organom centralnym.
Federacja to państwo o charakterze złożonym, które tworzą części składowe (kraje, stany, landy) mają samodzielność prawną, mogą stanowić własne prawo, a nawet posiadać własne sądy, które z założenia nie działają w sprzeczności z centralą. Obywatele państw federalnych mogą mieć podwójne obywatelstwo.
Monarchia to państwo w którym głową może być królowa. Monarchia może dziedziczyć władzę, jak i można wybrać króla (monarchia elekcyjna). Monarchia jest charakterystyczną formą ciągłości władzy(UK)
W republice głową państwa jest prezydent, który wybierany jest na określoną kadencję.
W republice występują dwie formy wyboru prezydenta:
a) wybory bezpośrednie ? przez obywateli
b) wybory pośrednie ? prezydenta wybiera parlament np. Grecja, Włochy
W każdym państwie występuje reżim polityczny-określa kto sprawuje władzę, jakie zadania obowiązują, jakie występują relacje między władzami a społeczeństwem.
Kryteria reżimu politycznego pozwala wyróżnić:
a) państwo demokratyczne
b) autorytarne
c) totalitarne
Zasada suwerenności narodu mówi że źródłem władzy jest naród który ma prawo decydować o najważniejszych sprawach dotyczących państwa. Naród uczestniczy w sprawowaniu władzy pośredni jak i bezpośredni.
Inicjatywa ludowa polega na tym że określona prawnie ilość obywateli która może wnieść inicjatywę ustawodawczą.
Veto ludowe prawo dopuszcza do wystąpienia przeciwko uchwalonej ustawie.
Zasada pluralizmu może występować wiele partii, które są niezależne od siebie i niezależne od władz państwowych. Mają różną tożsamość ideową którą określa program.
Mogą ze sobą rywalizować ale przestrzegając prawa i reguł przyjętych w danym państwie.
Opozycja ugrupowanie polityczne które tworzą partie zasiadające w parlamencie ale nie biorące udziału w tworzeniu rządu
Opozycja pozaparlamentarna to ugrupowanie polityczne które nie mają swych przedstawicieli w parlamencie gdyż nie uzyskały 5% progu wyborczego.
Ideologia zbiór idei, poglądów i przekonań opisujących rzeczywistość oraz zawierających jej ocenę i zasady postępowania grup, ruchów społecznych i partii politycznych. Ideologia tworzy obraz świata istniejącego i prezentuje wizję przyszłości.
Separacja władza wykonywana jest oddzielnie od władzy ustawodawczej a konstytucja nie zezwala na ingerencje 1 organu w 2.
Współudział władzy konstytucja określa zasady, kryteria współdziałania organów państwowych np. prezydent z sejmem.
Społeczeństwo obywatelskie tworzą obywatele którzy znają prawo i umieją z niego korzystać. Czynnie uczestniczą w życiu publicznym, rozwiązują problemy lokalne regionalne czy ogólnopaństwowe. Mają znaczący wpływ na rozwiązywanie własnych spraw. Tworzą różnego rodzaju organizacje i instytucje. Państwo totalitarne cechuje
Państwo totalitarne cechuje:
a) ideologia która obejmuje wszystkie stare wartości np. wolność
b) władze sprawuje 1 masowa partia którą rządzi wódz dyktator
c) zorganizowany system terroru fizycznego i psychicznego gdzie ważnym elementem jest tajna policja czy wojsko
d) monopol informacyjny gdzie partia rządząca kontroluje środki masowego przekazu
e) monopol na broń, tylko władza może mieć
f) partia rządząca decyduje o sposobie i kierunku rozwoju gospodarki
Autorytaryzm ? reżim polityczny który opiera się na władzy w ręku 1 osoby lub grupy osób , nie ma tu sprecyzowanej ideologii a jedynie wizja idealnego społeczeństwa które może być ukształtowane przez władzę tylko.
Demokracja ? koncepcja ogólna demokracji oparta jest na zasadzie rządu przez lud.
Demokracja bezpośrednia (partcypcyjna)) jest oparta na bezpośrednim i ciągłym uczestniczeniu obywateli w zadania państwa.
Formy demokracji bezpośredniej:
A:
1. referendum konstytutywne (stanowiące) - decyzja jest wiążąca;
2. referendum konsultatywne (opiniodawcze) - zasięganie opinii.
B:
1. referendum obligatoryjne - trzeba przeprowadzić;
2. referendum fakultatywne - można przeprowadzić.
C:
1. referendum aprobatywne (afirmatywne) - przyjęcie;
2. referendum derogacyjne - odrzucenie.
D:
1. referendum ogólnokrajowe - na terytorium całego kraju;
2. referendum lokalne - na wybranym terytorium (w Polsce - województwo, powiat, gmina).
