1.Psychologiczna problematyka w filozofii starożytnej.
Tales z Miletu- szukał podstawowych elementów natury (woda, ogień)
Demokryt- wszechświat zbudowany jest z atomów, które się poruszają. Człowiek jest częścią całości (pneuma /anima)→ jako podstawa rozwoju każdej istoty ludzkiej.
Heraklit- mówił o ogniu jako wzorze powstawania życia
Anaksagoras- w szerszym słowa znaczeniu rozumiał układ formy i struktury, tłumacząc to powstawaniem natury (interesował się kosmologią)
Pitagoras- liczba jako podstawowa jednostka w rozumieniu człowieka
Sofiści- nie jest istotna natura ile możliwości odpowiedzi na bardziej życiowe problemy (retoryka i dialektyka)
Sokrates- rozumienie właściwych odpowiedzi, ciekawość poznania samego siebie
Platon- wskazał na różnicę między rozumem i ciałem (Dajmon, jego pragnienie poznania prawdy, która była blaskiem światła w jaskini)
Arystoteles- „ De animae” wskazał na trzy rodzaje duszy (roślinną, rozumową, umysłową) pamięć jako cecha kojarzenia idei oraz doświadczania zdarzeń
Epikurejczycy- VI-III przed Chr.- wracali do Demokratesa jakość była siłą nośną zmian. Ogień jest twórcą pneumy, która powstaje w wyniku ruchu atomów. W wyniku czego powstaje ożywcza siła, tchnienie (spirytus)
Hebrajczycy- Bóg jest podstawową siłą, która tworzy cały świat, także człowieka.
Plotyn- III po Chr. Starał się połączyć idee judo-chrześcijańskie w historii powstania świata. Człowiek się doskonali dzięki mocy Ducha, który w nim mieszka.
2. Psychologia jako jedna z dziedzin filozofii średniowiecznej.
Św. Augustyn- „ Confesiones”- autorefleksja poznania dróg swojego własnego życia. Jest twórcą metody jurospekcji (każdy odcinek życia ma swoją interpretację „Poznaj samego siebie”)
Św. Tomasz z Akwinu- jego myśl powróciła do Arystotelesa, aby uzasadnił prawdziwość wniosków. Materia może być kształtowana, a to co kształtuje to dusza. Człowiek jest jednością substancjonalną (poprzez poznanie oraz wolitywne pożądanie)
Renesans- nawrót do starożytności (literatura i sztuka), głównie Włochy, Francja i Niemcy. Człowiek zaczyna być rozumiany poprzez swoje dzieła, i jest miarą wszechrzeczy. Co się przejawia w: wynalezieniu druku 1450, podróżach Columba, dziele Kopernika, astronomii oraz poglądach Galileusza.
3. Kierunki rozwoju nauki nowożytnej w okresie Odrodzenia w pracach Galileusza, Becona i Kopernika. Ich znaczenie dla rozwoju myśli psychologicznej.
Wraz z humanizmem zmienia się spojrzenie na człowieka, na koncepcję duszy. Humanizm koncentruje się na człowieka, który stał się miarą wszechrzeczy. Pojawiają się nowe nauki. Punktem zwrotnym stały się badania Kopernika i Galileusza. Teoria Kopernika była rewolucyjna. Dzięki tej rewolucji zmienia się pogląd na sens i metodę nauki. Poznanie świata trzeba oprzeć na doświadczeniu i na metodzie wnioskowania indukcyjnego. Galileusz stwierdził, że zjawiska ziemskie można ująć matematycznie. Matematyka stała się narzędziem odkrywania. Rozwinął on metodę obserwacji zmysłowej i rozumowania matematycznego.
Według Bacon’a filozofia to nauka o człowieku jako obywatelu. Uwzględniał wymiar cielesny i duchowy. Naukę o człowieku poprzedza zbieranie świadectw o jednostkach ludzkich. Po ich zebraniu można dojść ujmowania przejawów łączenia się duszy z ciałem. Zastanawiał się do jakiego stopnia temperament ciężar ciała oddziałuje na duszę i odwrotnie. Bacon rozróżniał duszę rzeczową i duszę jako ducha. U człowieka dusza jest narzędziem, natomiast u zwierząt jest mieszaniną ognia i powietrza. Uważał, że wszystkie rejony natury muszą być zbadane, fakty muszą być zarejestrowane. Rozwinął metodę indukcyjną. Metoda Galileusza leży u podstaw psychologii eksperymentalnej. Natomiast metoda Bacona jest u podstaw zjawisk psychicznych. Te metody wyznaczają sposób stawiania pytań.
4. Kartezjusza mechanistyczna koncepcja organizmu oraz ludzkich czynności poznawczych.
Jest twórcą mechanistycznej koncepcji człowieka. Ciało to maszyna (na wzór maszyn wodnych), której funkcje można przewidywać. Zachowanie ludzkie można wyjaśnić na bazie zrozumienia funkcjonowania tych urządzeń. Delikatną formą materii są "tchnienia żywotne". Ta forma materii jest zarządzana przez serce. Nerwy to kanały, przez które przepływa tchnienie. Życie fizyczne jest ruchem zależnym od mięśni. Zasada ruchu jest naturalne ciepło, mieszczące się w sercu. Ciepło to powolne krążenie krwi. Źródło aktywność jest w samym organizmie. Funkcjonowanie ciała, które rządzi się swoimi prawami, można wyjaśnić tylko poprzez skutki. Odrębnym bytem jest dusza (rzecz myśląca), która nie jest zasadą życia. Czynności poznawcze dokonują się w mózgu i ujawniają się w obrazach zmysłowych. Jest to forma poznania zmysłowego. Poznanie zwraca się też ku czystym ideom bez udziału narządów cielesnych i niezależnie od nich. Jest to poznanie umysłowe, rozumowe. Jego wytworem są pojęcia.
Dusza jest rozumem. Idee są sposobami bytowania duszy. Są trzy rodzaje idei nabyte, pochodzące z obserwacji doświadczenia, wrodzone, powstałe z zespolenia dwóch pierwszych.
Myśl ludzka w zetknięciu z doświadczeniem ma swój wyraz w wytwarzaniu idei. Doświadczenie skłania umysł do realizacji myślenia. Świat zewnętrzny jest okazją do wyzwolenia zdolności, do sformułowania myśli, idei. Gdy myśli występują jako reprezentacja czegoś są ideami, gdy wyrażają czynny stosunek przedmiotu stają się wolą.
5. Podstawowe założenia asocjacjonistycznych koncepcji rozwoju umysłu ludzkiego.
Psychologia umysłu była wyrazem kompromisu między chęcią naukowego poznawania zjawisk psychicznych w oparciu o ideału nowożytnej fizyki a względami obciążonymi teologicznie.
Thomas Hobbes (1588-1679) Lewiatan inicjator asocjacjonizmu. Krytyka idei wrodzonych. Wrażenia zmysłowe są podstawą wiedzy. Bezpośredniej związki między wrażeniami są podstawą do kojarzenia czynności umysłowych.
David Hume (1711-1766) Traktat o naturze ludzkiej. Filozof i historyk angielski inicjator nowożytnego pozytywizmu.
Jeżeli chce się mówić o naturze ludzkiego umysłu trzeba odkryć podstawowe prawa poruszania się ich czyli kojarzenia się myśli ze sobą. Są trzy czynniki z których powstaje skojarzenie i dzięki którym umysł skierowuje się od jednego wyobrażenia do drugiego:
- podobieństwo
- bezpośrednia styczność w czasie przestrzeni
- przyczyna i skutek.
Rozróżnia bardzo żywe impresje-skojarzenie, obrazy
David Hartley (1705-1757) „Obserwacja nad człowiekiem”- 1749, to dzieło jest wprowadzeniem do psychologii fizjologicznej.
Wrażenia pozostawiają po sobie w skutek częstego powtarzania się pewnych śladów, typy, obrazy, można nazwać prostymi ideami wrażeń. Z nich utworzone są idee intelektualne. Idee są kopiami pochodnymi wrażeń wzrokowych i słuchowych. Wrażenia kojarzą się ze sobą, jeśli wywołujące je pojawiły się dokładnie w tym samym czasie lub bezpośrednio jedna po drugiej. Dlatego można wyróżnić:
- typu synchronicznego( jednoczesne)
-typu sukcesywnego (kolejne)
Wrażenia pozostawiają po sobie ślady, proste idee wyrażają idee intelektualne
-dwa rodzaje skojarzeń
-porządkowi idei odpowiada porządek rzeczy
Naczelną przesłonką Hartley'a była myśl, że porządkowi idei odpowiada porządek wrażeń. Wcześniejsza jest przyczyna, a późniejszy skutek
Jemes Mill (XVIII-XIX) „Analiza zjawisk ludzkiego umysłu”
Wystarczy przyjąć jedno prawo kojarzenia wyobrażeń - prawo styczności. Wrażenia są śladami, kopiami po doznaniach. Idee są kopiami wrażeń (zachowany jest ciąg skojarzeń)
- wrażenia są kopiami po doznaniach
- idee są kopiami wrażeń
John St. Mill XIX Siła skojarzeń zależy od podobieństwa kiedyś spostrzeżonych przedmiotów ich przypadkowej styczności w czasie i przestrzeni od częstości zetknięcia od siły z jaką zjawiska narzucały się czyjejś uwadze.
Aleksander Bain XIX „Zmysły i umysły. Uczucia i wola”. 1559
Poruszył zagadnienia instynktu.
Proces fizjologiczny są równoległe do procesów psychicznych.
Powtarzanie i kojarzenie prądów nerwowych jest wyjaśnieniem procesów umysłowych. Gdy nie ma tych prądów nie ma umysłu.
Z aktywności nerwowej wyprowadza ruchy czyli proces doznań zmysłowych. Świadomość jest jednością odczuwania chcenia i myślenia.
Herbert Spencer [patrz teza 29]
- zagadnienie instynktu
-procesy fizjologiczne równoległe do psychiczne
-prądy umysłowe
-świadomość jedność odczuwania, chcenia, myślenia
6. Założyciele i przedstawiciele empiryzmu brytyjskiego. Znaczenie ich prac dla psychologii.
Wśród nich wymienia się:
- John Locke
- David Hume - patrz teza 5
- Berkley i inni...
Zmierzali oni do odpowiedzi na pytanie czy istnieje możliwość poznania rzeczywistości materialnej.
Nazywa się ich filozofującymi psychologami myślenia.
John Locke (1632-1704) „Rozważania dotyczące rozumu ludzkiego” - 1960
Wszelkie idee pochodzą wyłącznie z doświadczenia. Umysł rodzącego się człowieka to tabula rasa z wyjątkiem niewielu wrażeń wykształconych przed urodzeniem. Źródłem naszej wiedzy jest obserwacja. Istnieją dwa źródła doświadczeń zewnętrzne (wrażenia zmysłowe) i wewnętrzne (wrażenia refleksyjne - dziś zwane introspekcją). Doznawanie wrażeń nie zakłada żadnej aktywności. Niezależnie od nas umysł musi odzwierciedlić to, co działa na zmysły.
Spostrzeganie jest pierwszą władzą umysłu wobec idei. Idee trzymają się razem wg praw kojarzenia tworząc spostrzeżenia.
Ruchy umysłu podobne są do ruchów ciała i zmieniają się. Tym biegiem myśli nie kieruje rozum. Bieg ten wytwarza nawyk w myśleniu aktach woli. Nawyk jest skutkiem fizycznym, ciągiem ruchów w tchnieniach żywotnych.
W teorii tej upatruje się podstawą nowożytnej empiryzmu w filozofii oraz punkt wyjścia dla późniejszej introspekcji. Na koncepcji zmysłu wewnętrznego oparcia się 200 lat później inicjatorzy psychologii aktów.
- obserwacja
- tabula rasa
- idee-doświadczenie
- dwa źródła doświadczenia (zewnętrzne, wewnętrzne)
- źródło doświadczenia -obserwacja
- spostrzeganie jest pierwotnie wobec idei
- idee trzymają się razem wg praw kojarzenia i tworzą spostrzeżenia
-ruchy umysłu są podobne do ruchów ciała ich biegiem kieruje nawyk w aktach woli i w
myśleniu.
7. Koncepcja człowieka jego zdolności poznawczych i wolitywnych u Leibniza.
G.W. Libeniz (1646-1716) „Nowe rozważania nad umysłem ludzkim”
Matematyk, fizyk, filozof, wszechstronny uczony.
Próbuje spojrzeć na świat przez pryzmat człowieka. Tak jak w człowieku dusza stanowi zasadę ciała tak u obdarzonymi zdolnością działania, są siłami i ośrodkami sił, mają życie psychiczne, a różnią się między sobą stopniem poznawania i przedstawiania. Monady nie ulegają oddziaływaniu z zewnątrz. Ich działalność jest spontaniczna i wsobna.
Człowiek jest makrokosmosem, odbiciem świata wszerz i w głąb, odzwierciedla przeszłość i przyszłość. Człowiek jest skupiskiem monad. Tworzą one hierarchiczny i harmoniczny układ w centrum którego znajduje się dusza. Monady rządzą się prawem harmonii ustalonym przez Boga. On przewidział ruchy duszy i ciała (początki paralelizmu psychofizyki). Żadna z dusz nie może przestać istnieć bowiem, zostałaby naruszona harmonia monad - proces ewolucji i inwolucji. Kiedy ciało się rodzi powstaje związek inwolucja - ewolucja, gdy umiera ma miejsce cofnięcie się tego związku.
U podstaw poznania leżą idee, które wyrażają przedmiotowy stan rzeczywistości. Są one konieczne i potrzebne. Owe idee zanim zostały uświadomione musiały istnieć w duszy.
Leibniz dał podstawy do uznania istnienia świadomości. Między tym co przeżywamy świadomie a tym, czego doznajemy bezwiednie istnieją liczne formy pośrednie. Dusza nie kończy się na granicy świadomości, bo nie może być ostrej granicy między nią a bezprzytomnością. Dusza jest więc zarówno świadoma jak i nieświadoma. Istnieje wiele spostrzeżeń, o znaczeniu których i treści prawie nic nie wiemy. Ale jeśli stają się one albo liczniejsze, albo mocniejsze, ich treści stają się wiadome. Dążenia ludzkie są odmianą poznania. U człowieka istnieją w formie nieświadomego popędu i świadomego dążenia.
Wolność woli jest pojęciem wieloznacznym:
- wolność chcenia.
- zdolność wykonywania tego co się chce
Wolność i działanie ludzkie są poddane konieczności. Najsilniejsze racje nie przeszkadzają, aby akt woli był przypadkowy. Silniejsze racje nie narzucają żadnej racji absolutnej. Umysł wskazuje na to, co jest lepsze. To co determinuje wolę, to najwyższe dobro. Być zdeterminowanym przez rozum do tego co najlepsze, to być najbardziej wolnym.
Chrystian Wolff (XVII-XVIII) „Psychologia empiryczna i psychologia racjonalna”
Kontynuuje myśl Leibniza. Doświadczenie i empiria uwzględnia źródła wiedzy czerpanej z wrażeń. Zajmuje się naturą duszy ludzkiej jako podmiotem zjawisk psychicznych.
8. Koncepcja rozwoju psychiki J. Rousseau.
Jean Jacques Rousseau (1712-1778) „Emil, czyli o wychowaniu” Naturalista i emotywista.
Umysł ludzki rozwija się w sposób naturalny na gruncie związków dziedzicznych. W rozwoju naturalnym umysłu znaczące jest rozwinięcie się uczuć i woli, wyjście poza idee. Natura człowieka w swych wrodzonych zadatkach jest dobra. Ulega zepsuciu pod wpływem cywilizacji.
Rozwój umysłowy dziecka jest spontaniczny. Organizm i umysł rozwijają się poprzez pewne stadia, które mają własne potrzeby i te determinują naturę. Rousseau mówi o stworzeniu warunków rozwoju potrzeb na określonym etapie rozwoju, z dala od nacisków z zewnątrz. Wskazuje na potrzebę uwzględnienia dynamizmu wewnętrznego. Na założeniach Rousseau wzoruje się Rogers.
9.Psychologia J. F. Herbarta, jego koncepcja świadomości rozwoju umysłu ludzkiego.
Jan Fryderyk Herbart (1776-1841) „Podręcznik dla psychologii. Psychologia jako nauka oparta na doświadczeniu, matematyce i psychofizyce”
Psycholog, pedagog, filozof; twórca nowych koncepcji psychologicznych.
Zjawiska świadomości oznaczał symbolami matematycznymi i układał z nich równania.
Wyobrażenie jest to jawny lub utajony (obecny pod progiem świadomości) ślad po spostrzeżeniu.
Wyobrażenia posiadają:
a. nasilenie
b. swój czas trwania w centrum świadomości
Pojedyncze wyobrażenia są bezsilne i znajdują się w podświadomości. Toczą one bój o trwanie w świadomości. Wynik zależy od każdorazowego układu sił. Wyobraźnia zepchnięta do podświadomości przechodzą w stan energii potencjalnej. Świadomość traktowana jako wypadkowa starć wielu konkurencyjnych wyobrażeń doprowadziła do powstania koncepcji apercepcji. Apercepcja- każde nowe wyrażenie nie jest czyste, bowiem odczytywane jest w odniesieniu do dotychczasowych wyobrażeń. Oznacza to w praktyce, że ta sama sytuacja może mieć różne znaczenie dla różnych osób.
Powinno się tworzyć odpowiedni model świadomości gdyż jest ona wyznacznikiem naszego działania.
Obowiązują tu następujące zasady:
zasada częstotliwości - im częściej pojęcie jest uświadomione tym częściej wraca do świadomości
zasada kojarzenia działania - gdy pewna liczba przedstawień tworzy masę to złożone siły masy przedstawiają które z przedstawień mają dostać się do świadomości
Trzy poziomy kształtowania umysłu:
1.aktywności zmysłowej
2.dokładna reprodukcja odpowiednio doznawanych idei
3.myślenie pojęciowe
Pięcioetapowy proces uczenia:
1. przygotowanie - przywołanie do świadomości pewnych doświadczeń
2. przedstawienie - demonstrowanie przedmiotu, nauczanie
3. porównanie i abstrakcja - dostrzeganie podobieństw i różnice
4. uogólnienie - nazywanie wspólnych elementów jako zasady
5. zastosowanie - nowa zasada służy do rozwiązywania problemu
Prekursor psychologii eksperymentalnej psychologii fizjologicznej. Ojciec dydaktyki w pedagogice.
10. Galla i P. Elourensa koncepcja związku funkcji psychicznych z fizycznymi właściwościami organizmu.
E.J.Gall (1748 -1830) „Anatomia i fizjologia układu nerwowego...” (Paryż 1810 - 19r)
Wiedeński anatom i chirurg opracował doktrynę o ścisłej zależność przyczynowej między budową czaszki a jakością i stopniem rozwoju kilkudziesięciu cech psychicznych.
Główne przekonanie Galla to, że czynności mózgu są wyspecjalizowane w tym sensie, że każda jego cząstka przede wszystkim zaś każda cząstka kory mózgowej jest niejako siedzibą osobnej czynności lub cechy psychicznej i że stan cech psychicznych danej osoby i jej osobowość można poznawać dokładnie przez umiejętne badanie wypukłości i wklęsłości czaszki, a to dlatego, że cechy psychiczne odpowiadają cechom ukształtowania czaszki. Stąd pochodziły dwie nazwy doktryny: kraniologia tj nauka o sposobach poznawania zewnętrznego stanu czaszki i wnioskowanie na tej podstawie o cechach psychicznych, oraz frenologia tj. nauka o umyśle (o strukturze osobowości)
Radykalnym przeciwieństwem Galla był francuski fizjolog Piotr Flourens (1794-1867) Badania eksperymentalne nad właściwościami i funkcjami układu nerwowego u kręgowców.
Wprawdzie różne części mózgu spełniają różne czynności, ale poszczególne części mózgu jako całość są niezróżnicowane. W korze mózgowej nie ma osobnych części dla osobnych czynności, czyli dyspozycji psychicznych. Kora funkcjonuje całościowo, uszkodzenie jednej części mózgu powoduje upośledzenie wielu funkcji.
11.Marshall Hall klasyfikacja ludzkich form aktywności.
Marshall Hall (1790-1857) W 1832 roku dokonał rozróżnia ruchów kierowanych wolą zwanych dowolnymi czynności witalnych i odruchów.
1.Ruchy dowolne są zależne od czynności kory mózgowej.
2.Czynności płuc zależne są od funkcji ośrodków witalnych rdzenia przedłużonego
3.Odruchy wrodzone zależą od czynności rdzenia pacierzowego w ich występowaniu nie bierze udziału kora mózgowa
12. Praca i pogląd H. Helmoltza.
Hermann Helmholtz (XIX) „Optyka fizjologiczna” „ Nauka o wrażeniach zmysłowych”
„Optyka fizjologiczna” - praca ta nie była w swych założeniach zupełnie oryginalna, ale podsumowywała całą dotychczasową wiedze o wzroku. Jeżeli prawdą jest, że wrażenia barwy są zależne od czynności i budowy oka, dlatego opis jego budowy i czynności wystarczy do wyjaśnienia jakości barw. Czyli w budowie siatkówki tkwić musi przyczyna różnorodności barw.
Ogólna teoria Helmholtza na temat spostrzegania.
Spostrzeżenia powstają na bazie powtarzania i kojarzenia wrażeń - teoria empirystyczna (kontra teoria naturalistyczna). Była ona przeciwstawna do teorii natywistycznej (spostrzeżenie wytwarzane są przez mechanizm wrodzony: bodźce zewnętrzne jedynie wyzwalają zdolność).
H. Helmholtz dostarczył uzasadnienia dla teorii empirystycznej Younga, który stworzył teorię trzech zasadniczych barw, gdzie wyrażenia zależne są od substancji zwarte w czopkach.
13. Prace i poglądy G. T. Fechnera.
Gustaw Teodor Fechner (1801-1887) „Elementy psychofizyki”
Filozof, filolog, matematyk, anatom. Zajmował się przeważnie badaniami nad wrażliwością dotykową. Ujmował zależność między zjawiskami psychicznymi i fizycznymi.
Zmierzał do określenia dwóch granicznych momentów - próg pobudliwości i próg różnicy. Próg pobudliwości - wykrywa przez najsłabsze bodziec. Ale na wyniki badań mają wpływ także oczekiwania dlatego zastosował metodę przypadkowego prezentowania bodźców. Dolną granicę zdolności do różnicowania doznań określał jako próg różnicy. Jako bodziec progowy przyjął bodziec tej wielkości który wywołuje twierdzącą reakcję w 50 % prób . Absolutnego progu pobudliwości nie udało się określić Fechnerowi. Do badań zainspirowały go prace Webera nad doznawaniem bodźców fizycznych np. czucie ciepła i zimna zależy od wzrostu lub zmniejszenia się temperatury ciała. W przypadku systematycznego zmniejszenia się różnicy dochodzi się do granicznego momentu poniżej którego nie rozróżnia się różnicy.
Wrażenie o minimalnej zmianie właściwości fizycznych bodźców wyznaczone jest przez wskaźnik proporcji między nimi. Proporcja ta jest stała dla poszczególnych rodzajów bodźców i określana jako współczynnik Webera. Przy pomocy prawa Webera Fechner stwierdził, że progi różnicy mogą stanowić podstawę wyznaczania jednostki miary subiektywnego odczuwania intensywności danych wrażeń.
Prawo Webera - Fechnera:
Subiektywna miara intensywności bodźca jest równa logarytmowi i intensywności tego bodźca pomnożoną przez stałą wielkości współczynnika Webera dla określonych rodzajów bodźców.
Fechner stworzył podstawy dla naukowej psychologii. Ostatecznie badał jednak nie zjawiska psychiczne ale wrażliwość narządów zmysłowych.
14. W. Wundta koncepcja psychologii fizjologicznej i eksperymentalnej.
Wilhelm Wundt (1832-1921) Jako pierwszy podjął próbę stworzenia psychologii naukowej. Z wykształcenia fizjolog. Pracował przez pewien czas w instytucie fizjologii w Berlinie. Prof. fizjologii na Uniwersytecie w Heidenbergu. Przez rok wykładał filozofię w Zurichu. W 1875 r. otrzymał katedrę filozofii w Lipsku. Jesienią 1879 r. założył laboratorium psychologii doświadczalnej , w 1897 r. podniesionego do rangi instytutu.
Wundt interesował się związkami między podmiotami a wrażeniami. W dziele Przyczynki do teorii wrażeń zmysłowych zawarł zarys programu eksperymentalnych badań i zaproponował psychologię eksperymentalną (fizjologiczną), która miałaby własny status.
W 1873 r. wydano Podstawy Psychologii Fizjologicznej. Psychologia fizjologiczna jako główne zadanie stawia sobie badanie procesów świadomości w ich wzajemnych związku. Jedynie w ten sposób analiza procesów świadomość korzysta ze środków pomocniczych, jakie dostarcza fizjologia. Psychologia fizjologiczna nie jest częścią fizjologii, ani też nie zmierza do wyprowadzenia zjawisk psychicznych z fizycznych zjawisk życie lub wyjaśnienie tych pierwszych drugimi. Psychologia jest raczej nauką humanistyczną i zajmuje się bezpośrednim doświadczeniem.
Psychologia fizjologiczna opiera się na fizjologii w kształtowaniu swych metod eksperymentalnych, dlatego jest ona zarazem psychologia eksperymentalną.
15. W. Wundta koncepcja świadomości i metod jej badania.
Pomimo nazwy "psychologia fizjologiczna" oraz programowego posługiwania się metodami i osiągnięciami fizjologii. Psychologia Wundta była właściwie nauką o treściach świadomości.
Utożsamiał on psychikę ze świadomością a tę pojmował jako doświadczenie bezpośrednie. Tak bowiem jak fizyk odwołuje się do doświadczenia pośredniego, to psycholog powinien zajmować się doświadczeniem bezpośrednim. Doświadczenie bezpośrednie składa się z różnorodnych, mniej lub bardziej złożonych treści, które mają charakter oglądowy.
Wundt chciał wykryć psychologiczną tablicę jednostek świadomości oraz określić ich połączenia charakteryzujące ich powstanie .
Zasadniczą metodą badań psychologicznych jest samoobserwacja, czyli (introspekcja). Stanowi ona systematyczne przeżywanie jakiejkolwiek treści doświadczenia bezpośredniego. Życie psychiczne nie jest niczym innym jak sumą bieżących procesów świadomości.
Introspekcja była zorientowana na ujęcie podstawowych składników bezpośredniego doświadczenia - uczuć, wrażeń, wyobrażeń. Wrażenia są to elementy idei: są mniej żywe, jasne i mniej intensywne od wrażeń. Uczucie przyjemności, przykrość, pobudzenie, uspokojenie, napięcie, rozluźnienie. Elementy te są różnorodne charakteryzuje je intensywność i modalność. Od ich kombinacji zależy treść obrazu.
Samoobserwacja jest właściwą drogą poznawania zjawisk psychicznych. Celem poznawania jest analiza treści zjawisk psychicznych na składniki, a następnie rekonstrukcja treści złożonej z tych składników. Zlanie się różnych treści psychicznych w danym momencie nazywa się percepcją.
Wyróżnił ognisko świadomość badają różnice w czasie reakcji mięśnia i aktu sensorycznego doświadczenia. Czas reakcji jest dłuższa w akcie dowolnym. Świadoma koncentracja uwagi na reakcjach motorycznych jest bardziej złożonym procesem.
Wundt głosi także paralelizm psychofizyczny: zmianom psychicznym towarzyszą zmiany cielesne.
Produkt psychiczny, który powstał z jakiejś liczby elementów nie jest tylko ich sumą, ale czymś nowym nieporównywalnym ze swymi składnikami pod względem nowych istotnych właściwości. Tę właściwość psychicznego dziania nazwa się zasadą twórczych rezultatów.
16. Oswald Kupe psychologia myślenia i metod w niej stosowanych.
Oswald Kupe (1862-1915) uczeń Wundta, wypracował własny program badań nad myśleniem jako zjawiskiem psychicznym. Był twórcą „wurzburskiej szkoły myślenia”. Za program swych badań przyjął określenie myśli jako odrębnego jakościowo zjawiska w stosunku do wrażeń, wyobrażeń, uczuć. Choć przeżycia myślowe są często wspomagane przez wyobrażenia to jednak występuje także przeżycia myślowe bez jakichkolwiek zmysłowych wyobrażeń.
Zmodyfikowała introspekcję.
Kulpe zwrócił uwagę na dynamikę procesu myślenia. Nie tylko dążymy do rozwiązania trudności ale poszukujemy potrzebnych informacji. Stosujemy różne techniki myślenie w celu rozwiązania zadania. Spojrzał on na myślenie jako na pierwotną całość zwrócił uwagę na dynamikę do wyjaśnienia i rozwiązania zadań. Tym samym wyakcentował także znaczenie woli. Akt woli spełniają rolę kierowniczą dla procesów myślenia.
17. Franz Brentano psychologia aktów.
Franz Brentano (1838-1917) filozof, teolog, psycholog. „Psychologia ze stanowiska empirycznego”
Jest twórcą psychologii aktów.
Psychologia jako nauka powinna być psychologią doświadczalną, ale nie może być taką psychologią jaką proponuje Fechner czy Wundt. Nie może przyporządkować zjawiskach psychicznych. Niewiele dowiemy się o nich także przez analizę treści świadomości, które rozłożymy ją na elementarne składniki. Próba odtworzenia życia psychicznego metodą składania elementów jest w rzeczywistości niewykonalna. Psychologia jest nauką o doświadczeniu bezpośrednim i powinna być nauką mającą za cel analizę aktów poznawczych czyli czynności skierowania świadomości ku określonym przedmiotom.
W świadomości rozróżniał Brentano treść i akty:
1.Treści są przedmiotem badań i opisów przyrodniczych. Wskazuje na przedmioty, które oglądamy i o których myślimy.
2.Akty - jakakolwiek czynność świadomego nastawieniu umysłu ku jakiemuś przedmiotowi.
Trzy rodzaje aktów:
1. przedstawienie (przyjmowanie wrażeń, wyobrażeń)
2. sąd (uznawanie, odrzucenie, spostrzeganie)
3. akty miłości i nienawiści
Treść świadomości jest obiektywna, akt jest subiektywny. Znaczy to, że jest on czyjś. Akt jest czynnością duszy, a więc psychologia jest nauką o duszy a nie o bieżących procesach świadomości (tak jak u Wundta).
18. Prekursorzy psychologii postaci.
Karl Stumpt (XIX-XX) przeciwnik Wundta. Przedmiotem jego badań było zjawisko melodii (psychologia muzyki). Na jego pogląd miała wpływ psychologia aktów Brentan’y.
Erust Mach - fizyk. Używał terminu postać z zastosowaniem do percepcji. Jako postać figurę spostrzegamy układ pewnych linii, kątów i innych. Układ ten powoduje powstanie u obserwatora różnych całości. Mach traktował te postacie jako wytworzone z elementarnych jednostek.
Chrystian Ehrenfels - student Brentany. Zapoczątkował termin jakość formy. Również rozpatrywał zjawisko melodii jako specyficzną formę jedność, czyli właściwość całość. U podstaw tej jakości formy leży stosunek między poszczególnymi nutami. Jakość ta jest czymś więcej niż sumą elementów.
Georg Elias Muller - twórca teorii kompleksów która stanowiła pomost od asocjacjonizmu do psychologii postać. Kompleks i jego spoistość zależne są od sąsiedztwa przestrzennego przedmiotów tożsamość składników częściowych., podobieństwa składników i ich układów, od siły podniety, wynosi konturów itp.
19. Twórcy psychologii postaci i ich główne założenia.
Psychologia postaci była prawie wyłącznym dziełem uczonych niemieckich:
- Max Werheimer
- Kurt Koffka
- Wolfgang Kohler
- F. Kruger
Psychologia postaci była wyrazem buntu przeciwka atomizmowi, strukturalizmowi i asocjonizmowi.
Max Werheimer (1880-1943) Inspirującym był dla niego eksperyment ze zjawiskiem ruchu pozornego. Jest twórcą dwóch praw w psychologii postaci.
Prawo izomorfizmu - zjawiska fizyczne odpowiadają zjawiskom psychicznym co do formy, a nie punkt do punktu np. odpowiedniość mapy do terenu. Mapy prezentuje nam formę terenu w odpowiednim języku według odpowiednich zasad. Natomiast zdjęcia to jest odpowiedniością punkt do punktu.
Prawo stosunku części do całości - całość jest pierwotna w stosunku do swego części składowej.
Przedmiotem zainteresowania człowieka jest doświadczenie życiowe w całej swojej złożoności. (u Wundta doświadczenie rozbija się na elementarz, składniki, a później dopiero tworzy się tego całość). Zjawisko psychiczne ujmowane jako całość są pierwotnymi i dopiero one różnicują się na części. Części są zawsze wtórne, bo ich sens zależy od tego w jakiej całości występują.
Kurt Kofka (1888-1941) studia w Berlinie pod kierunkiem Stumpfa. W 1910 przyłączył się do Werheimera i Kohlera. W 1922 r. na zamówienie napisał artykuł Percepcja - wprowadzenie do teorii Gestalt. Od 1927 r. przebywa w USA: w 1935 r. opracował podręcznik Zasady psychologii gestalt i dzięki tej publikacji nazwa tego kierunku została rozpowszechniona.
Zaproponował prawo organizacji pola spostrzeżeniowego - figura jako całość składa się z części i organizuje się w kierunku doskonałej figury. Elementy podobne współtworzą całość - prawo podobieństwa.
Wolfgang Kohler (1887-1967) doktorat pod kierunkiem Stumpfa. Wyjeżdźa do Frankfurtu by pracować z Wertheimererą. W 1913 r. na zaproszenie Pruskiej Akademii Nauk wyjeżdża na Wyspy Kanaryjskie w celu badania zachowania się szympansów. Owocem badań jest książka Mentalność małp. W 1920 r. wydaje książkę Statystyczne, stacjonarne, fizyczne Gestalt. W 1929 r. opublikował w Lisbonie pracę pod tytułem Psychologia Gestalt, a w 1940 r. Dynamikę psychologii. W 1956 r. otrzymał wyróżnienie Amerykańskiego Towarzysza Psychologicznego i został wybrany jego prezydentem.
Kohler twierdzi, że w świecie fizycznym istnieją naturalne gestalt, które jako takie działają na zmysł.
20. Kurt Lewin i jego koncepcja pola.
Kurt Lewin (1890-1947) Studiował we Fryburgu, Monachium, Berlinie. Interesował się psychologią, matematyką i fizyką. Pracował z Kohlerem. W Berlinie przeprowadził badania nad kojarzeniem i motywacją. W 1935 r. opuścił Niemcy na stałe i udał się do USA, gdzie podjął pracę na uniwersytecie w Ayowa. Tu prowadził badania z zakresu eksperytalnej psychologii dziecka. W 1944 r. zorganizował Centrum Badawcz Dynamiki Grupowej w Instytucie Technologii w stanie Massachusetts. Do dziś jest tam prężny Instytut Dynamiki Grupowej, którego kierownikiem jest polskiego pochodzenia prof. Zajonc .
Wówczas wypracował psychologiczną teorię pola.
Sytuacja w której znajduje się osoba badana stanowi jej przestrzeń życiową. Osobę przedstawia się jako punkt krążący w przestrzeni życiowej, na który działają krążące siły. Osoba posiada również swoją strukturę obszary motoryczne i spostrzeżeniowe kontaktują się ze środowiskiem, wewnętrzny obszar osobowości leży w centrum, otaczają go warstwy bardziej ośrodkowe, a te pokryte są przez warstwy peryferyjne.
Rozwój osobowości wiąże się z różnicowaniem lub zacieraniem się różnic między tymi obszarami w ramach pewnej całości. Obszary łączą się ze sobą przez granice, które różnią się pod względem stopnia sztywności czy przenikalności. Przy większym zróżnicowaniu granice są mniej przenikalne, co powoduje odizolowanie jednej części od drugiej.
Osobowość dziecka jest mało zróżnicowana.
W osobowości człowieka dorosłego istnieje szereg systemów napięcia względnie izolowanych od siebie. Systemy w pewnym stopniu niezależne od siebie i to powoduje, że można przepływać z jednego systemu napięć do drugiego. Pod wpływem bardzo silnego stresu systemy te przestają być izolowane i następuje zacieranie się nabytych zróżnicowań.
21. W. James i jego koncepcja świadomości.
Dla USA charakterystyczny jest funkcjonalizm. Funkcjonaliści uprawiają psychologię zorganizowaną na ujęcie motywacji. Koncentrują się na funkcji zachowania i świadomości w przygotowaniu się organizmu do środowiska. Funkcja ujęta jest w sposób matematyczny.
Williams James (1842-1910) Ojciec psychologii amerykańskiej. Urodzony w Nowym Yorku, ale młodość spędzał w Europie. Studiował w Genewie i Harwardzie - dr medycyny. W Lipsku słuchał wykładów Wundta. W 1872r. objął katedrę na uniwersytecie w Harwardzie, gdzie wykładał fizjologię i psychologię. Pragnął oddzielić psychologię od innych nauk i uznać ją za samodzielną. Interesował się problematyką filozoficzną łączoną z psychologią. Na uniwersytecie w Harwardzie założył pierwsze laboratorium psychologiczne. W Europie kontaktował się z K. Stumplem i E. Machem. W 1890 r wydaje pracę: Zasady psychologii. W 1892 r zaprosił do Harwardu Monstenberga, ucznia Wundta i przekazał mu prowadzenie laboratorium psychologicznego, a sam zajął się problematyką woli, świadomości i etyki psychologicznej.
Wydał prace pt. „Filozoficzne koncepcje i praktyczne wyniki”, w której wyraził pierwszą deklarację na temat pragmatyzmu. Pragmatyzm traktował jako filozoficzną metodę rozstrzygania sporów.
James podkreśla znaczenie religii dla jednostkowej świadomości-„Różnorodność religijnego doświadczenia”
James wyodrębniał psychologię eksperymentalną i psychologię filozoficzną. Psychologia eksperymentalna wg. wzorowana jest na modelu nauk przyrodniczych, korzysta z metody indukcyjnej, zjawiska psychiczne ujmuje się analogicznie do zewnętrznych przyczyn.
Psychologia filozoficzna bada świat specyficznie ludzki, nie poddający się pomiarowi, eksperymentowi czy też wnioskowaniu indukcyjnemu. Akceptuje samodzielność zjawisk świadomości i ich nierozerwalność w stosunku do zjawisk i zdarzeń innego rodzaju.
Wg psychologii eksperymentalnej świadomość traktowana jest jako element świata przyrody. Natomiast wg psychologii filozoficznej akcentuje się odrębność i specyfikę świadomości jako nieredukowalnej do przyczyn zewnętrznych, stąd potrzeba badania struktury wewnętrznej.
Świadomość jest częścią doświadczenia odnoszonej do czegoś. Mam świadomość czegoś tzn. odnoszę swój akt psychiczny i temu odpowiada akt świadomości. Doznanie stanie się wówczas treścią świadomości, jeśli będzie przeżyciem znaczącym.
Cechy doświadczenia świadomego.
Zjawisko świadomości ma charakter indywidualny i całościowy. Istotą zjawiska świadomości jest wzajemne odnoszenie się do siebie (odróżnia swoją koncepcję od wundtowskiej, wg której świadomość to elementarne jednostki które mają swoje specyficzne własności i są względnie niezależne).
Żaden stan miniony nie może powrócić ani być identyczny z poprzednim. Doświadczenie zmienia kształt w każdym momencie obejmując wszystko co było dotąd, czyli przeciwstawia się koncepcji jednorodnie niezidentyfikowany (mamy wrażenie, spostrzeżenie, emocje a później dopiero z nich składamy).Są one ciągle zmienne. Ta ciągłość jest doświadczana. Istnieje wewn. związek części należących do jednej wspólnej całości. Ta ciągłość jest doświadczana. Istnieje wewnętrzny związek części należących do jednej wspólnej całości. Tę całość określamy terminem " ja". Określamy nasze "ja" wskazując na jego właściwości.[BM1]
James jest autorem terminu "self" a więc doświadczalne "ja". To doświadczalne "ja" określane w aspekcie właściwości fizjologicznych, fizycznych, biologicznych; to "ja" materialne, to "ja" określone w aspekcie ról społecznych, psychicznych zdolności, to "ja" duchowe.
Świadomość ma charakter przedmiotowy, czyli doświadczamy zawsze czegoś. Jest to charakter, czyli celowościowy świadomości.
Czynnikiem, który selekcjonuje świadomość jest wola, czyli świadomy akt chcenia. Wola określa za równo to, co staje się przedmiotem przeżyć jak i to, w jaki sposób przedmiot ten jest przez moją jaźń ujmowany.
Świadomość ma charakter twórczy. Obraz świata istniejący w świadomości jest wytworzony. Specyficzny charakter nadaje mu ludzka wola.
Unikalność i plumilizm świadomości - każdy strumień świadomości jest unikalny, bo kształtuje go indywidualna wola. Poza nimi istnieje mnóstwo innych odmiennych doświadczeń indywidualnych, a zatem doświadczam pewnej ograniczoności.
Świadomość pełni funkcję czynnika integrującego procesu między narządami receptorycznymi a efektorycznymi - akceptacji fizjologicznego.
James przeciwstawiał się wprowadzeniu przedmiotu badań psychologicznych do podstawowych jednostek, które nazwał artefaktami.
Jeżeli psycholog ma analizować świadomość, to powinien brać pod uwagę, że jest ona zawsze czyjaś i nie ma charakteru abstrakcyjnego.
Założenia funkcjonalizmu Jamesa:
1. Należy uwzględnić fizjologiczne struktury wszystkich procesów. Człowiek kierowany jest nie tylko przez rozum i wolę, ale także przez potrzeby i popędy.
2. Stosował metodę introspekcji do analiz własnych doświadczeń lub doświadczeń innych osób. Przypisywał znaczenie metodom eksperymentalnym, ale nie angażował się w nie.
Cała koncepcja Jamesa jest nacechowana pewną niespójnością. Z jednej strony proponuje koncepcje duchowego selfu, jakby odwoływał się do czynników niematerialnych, a z drugiej strony mówi, że świadomość jest wynikiem rozwoju w aspekcie integracji czynników fizjologicznych.
22. J.Dewey i jego koncepcja doświadczenia.
John Dewey (1879-1952). Studia matematyczne, historii starożytnej w Baltimore, filozof i pedagog.
Po zapoznaniu się z pracą Jamesa przeniósł się do Chicago, gdzie stworzył szkołę empiryczną jako ośrodek nowoczesnych badań naukowych. Szkoła ta miała przekształcić i treść i sposób nauczania. Z jej doświadczeń powstaje praca pt. Pojęcie łuku odruchowego w psychologii - podstawowa aktywność nie jest mechanistyczna. W 1904r. wykłada na uniwersytecie kolumbijskim. Jest autorem dzieł: Szkoła i dziecko, Moje pedagogiczne credo, Etyka, Demokracja i wychowanie, O myśleniu.
W 1919-1920r. wykłada w Tokio, Chinach, w 1927r. w Turcji, w 1928r. w ZSRR, w 1930r. w Edenburgu. Wykłady prowadzi na temat doświadczenia i wychowania-wychowanie powinno być oparte na czyimś aktualnym i żywotnym doświadczeniu.
Przeciwstawiał się idealizmowi subiektywnemu i koncentrował się na doświadczeniu jako procesie rozwoju i wzrostu. Doświadczenie jest to, co się doświadcza, i że się doświadcza. Doświadczenie to proces zdobywania wiedzy o sobie i świecie, uczenie się własnej sytuacji. Doświadczenie nie jest tylko odbiciem aktualnych wrażeń, ale jest aktywne - wypróbowywanie, doznawanie konsekwencji własnego działania. Doświadczenie może mieć także charakter pasywny. Te dwie fazy są miarą wartości doświadczenia.
Jeżeli brak jest informacji zwrotnej o konsekwencji działania, mamy do czynienia z działaniem impulsywnym i rozproszonym od wewnątrz. Z uwagi na stopień refleksji do własnego działania, wyróżnia się:
1. doświadczenie pierwotne-proces szukania powodzenia metodą prób i błędów. Charakterystyczne dla niego jest zakłopotanie w skutek zawikłania w niejasną sytuację i przewidywanie przypuszczające.
2. doświadczenie refleksyjne-proces starania się o odkrycie pewnych hipotetycznych związków _____ co robimy, a konsekwencjami naszych procesów. Jest tu faza szukania powodzenia, ale uwzględnia się przewidywane skutki. Ma tu miejsce staranny przegląd danej sytuacji, wypracowani próbnej hipotezy odnośnie poradzenia sobie z trudnością, oparcie się na hipotezie jako planie działania.
Jest twórcą teorii myślenia jako aktywności zmierzającej do pokonywania trudności.
23. Prace i poglądy McKeen Cattella.
J. Mc. Cattell (1860-1944) uczeń Wundta, zastosował po raz pierwszy próby laboratoryjne, służące do badań nad szybkością reakcji jako sprawdziany, czyli testy, bystrości umysłowej (1890). Jego zdaniem, szybkość reakcji na podniety odzwierciedla stan sprawności układu nerwowego, w ujęciu psychologicznym zaś- poziom inteligencji danej osoby. Przypuszczenie to nie było w prawdzie bezpodstawne, ale nie było dość pewne ani wystarczające jako podstawa dla teorii testów. Trzeba przyznać, że szybkość znamienna jest dla temperamentu jak dla inteligencji, że bystrość umysłowa częściej polega na pokonywaniu badań trudnych nią na szybkości orientacji, że często z szybkością w parze idzie wzrost rozmiaru błędów. Te argumenty wziął przede wszystkim i je zmodyfikował, francuski psycholog Alfred Binet.
24. Założenia psychologii funkcjonalnej według James Angella.
J. R. Angell (1863-1921)- w 1907 wydaje swój podręcznik „Dziedzina psychologii funkcjonalnej”, jak na to nazwa wskazuje funkcjonalizm akceptuje pojęcie funkcji, czyli czynności. Realnie istnieje żywy strumień świadomości, stanowiący swoistą czynność organizmu o istotnym znaczeniu życiowym, oraz że struktury i elementy treści świadomości są sztucznymi wytworami abstrakcji. Według funkcjonalistów, nie jest na tyle ważne, z czego składają się treści świadomości/różne struktury psychiczne np. spostrzeżenia wzrokowe przedmiotów, lecz do czego służą, jaka rolę spełniają, czyli jaka jest ich funkcja. Wszystko spełnia w organizmie jakąś życiowa funkcję, jest potrzebne do życia. Co musi się odnosić oczywiście nie tylko do świadomości, lecz przede wszystkim do jej poszczególnych procesów.
25. Robert Woodworth i jego koncepcja psychologii dynamicznej.
R. Woodworth (1869-1962)- następca Cattella „Psychologia dynamiczna”-1918; „Psychologia eksperymentalna”- 1954 koncepcja ta polega na działaniu czynników sprawczych, dlatego autor tej teorii interesował się motywacją. Dlaczego? To było jego główną dewizą w poszukiwaniu spójności zachowań biologicznych określanych jako popęd. Instynkt miał dla niego raczej znaczenie filozoficzne. Organizm, określał jako coś pośredniego między bodźcem i reakcją.
26. Stanley Hall „Psychologia młodości, psychologia starości, życie i wyznania psychologa”.
Stanley Hall (1844-1922)- Jeden z głównych inicjatorów psychologii eksperymentalnej w USA. W 1887 r. założył pierwsze w USA czasopismo psychologiczne Amerykański Dziennik Psychologiczny. Pracował w wielu uniwersytetach w USA, a najdłużej jako profesor psychologii w Clark - University. W 1892 r. odbyła się pierwsza konferencja Amerykańskiego Towarzystwa Psychologicznego, którego został prezesem. W 1904 r. wydał czasopismo dotyczące psychologii religii, w 1915 r. czasopismo psychologii stosowanej. W 1909 r. do Clark - University zaprasza Younga (przeniesienie psychoanalizy na grunt amerykański).
Jako pierwszy oprócz obserwacji systematycznej na wielką skalę zastosował metodę ankiety. Jest twórcą psychologii rozwojowej, promotorem psychologii wychowawczej i psychologii religii. Stworzył tzw. psychosciensis- twór eklektyczny (syntetyczny) z wyakcentowaniem psychologii wychowawczej.
Nazywa się go "Darwinem psychiki", bo wprowadzał w swojej teorii idee ewolucji.
27. Idee ewolucjonizmu K. Darvina i znaczenie jego prac dla psychologii.
Teoria ewolucji, czyli stopniowego rozwoju świata roślinnego i zwierzęcego była wyrazem rozwoju nauki przełomu XVIII i XIX w.
Ideę tę podjął Jan Lamarc w swojej Teorii fizjologicznej. Głosi w niej trzy tezy:
1. Organizm w celu zaspokojenia swych potrzeb musi przystosować się do różnych sytuacji środowiska.
2. Sytuacje, które wymagają przystosowania powodują, że organizm wykorzystuje pewne części ciała.
3. Ćwiczenie pewnych części ciała powoduje ich rozwój. Zmiany są dziedziczone przez potomstwo.
Trzecia teza została odrzucona przez genetyków.
Karol Darwin (1809-1882) O pochodzeniu gatunków metodą doboru naturalnego. Aby uzasadnić swoje tezy o istnieniu ewolucji zbierał dokumentację przez 30 lat.
1. Z punktu widzenia ewolucji zjawiskiem istotnie ważnym jest zmienność w świecie istot organicznych. Potomstwo różni się zawsze nieco od swoich rodziców, także między rodzeństwem występują pewne różnice.
2. W świecie istot żywych toczy się nieustanna i powszechna walka o byt.
3. Czynnikiem, który ustawia walkę o byt są korzystne zmiany indywidualne.
4. W walce o byt dokonuje się naturalna selekcja osobników gorzej przystosowanych.
5. Na zasadzie selekcji naturalnej odbywa się u istot wyższych dobór płciowy.
6. Korzystne dla gatunku zmiany przystosowawcze dziedziczą się.
Darwin zastosował metodę indukcyjną.
Świadomość obejmuje wiele różnych reakcji organicznych. Niektóre z nich są bezsensowne, ale w świetle rozwoju filogenetycznego mogą nabrać nowego znaczenia np. zgrzytanie zębów człowieka jest bezsensowne ale u zwierząt ma swoje znaczenie. Jest to jeden z powodów ewolucyjnych.
Intrepetował ekspresje emocji u człowieka i u zwierząt: Ekspresja emocji u człowieka i u zwierząt. Kontinuum zadowolenie - niezadowolenie, obrona - atak, to trwały, dziedziczny element uczuć.
Darwin dał podstawy psychologii porównywalnej.
28. Herberta Spencera koncepcja ewolucji psychiki.
Herbert Spencer (1820-1903) epigon angielskiej psychologii umysłu i asocjanizmu: „Zasady psychologii”- pierwsze dzieło psychologiczne oparte na ewolucjoniźmie.
1. Nie ma w przyrodzie skoków. Rozwój jest ciągły odnosi się to również do rozwoju psychiki.
2. Rozwój organizmów, a więc również rozwój psychiki, polega na stopniowym
różnicowaniu się najpierw czynności przystosowawczych. Dana czynność różnicuje się przez przystosowanie się narządów zmysłowych do podniet różnego rodzaju.
3. W miarę różnicowania się narządów i ich funkcji dokonuje się integracja organów i czynności zróżnicowanych. Doświadczenia nabyte w życiu osobistym nie są wprawdzie przekazywane przez dziedziczenie ale w miarę różnicowania się funkcji psychicznych doświadczenia całych pokoleń utrwalają się w postaci instynktów.
Biologia jest nauką o życiu świadomym w terminach przystosowania się. Psychologia występuje zatem jako dział biologii i w tym sensie można mówić o koncepcji psychologii jako nauki przyrodniczej.
Rozwój wszystkich aspektów wszechświata polega na procesie różnicowania, po którym następuje integracja - najpierw wyróżnia się części a potem następuje integracja w całości. Istnieje złożoność sposobów doświadczania świata, co ma doprowadzić do integracji. Podstawą integracji jest proces asocjacji. Wyróżnia więc Spencer 3 rodzaje idei:
1. przystosowania;
2. różnicowania;
3. integracji:
29. H.J. Jacksona teoria ewolucji systemu nerwowego.
H. J Jackson (1834-1911) Rozwój i rozpad układu nerwowego. Angielski neurolog i psychiatra.
Przedstawił teorie pochodzenia chorób psychicznych w oparciu o spencerowskie zasady ewolucjonizmu. Podwalinę jego teorii neutopsychologicznej stanowią 3 główne zasady:
1. Ewolucja układu nerwowego polega na stopniowym przejmowaniu czynności ośrodków najniższych, ale dobrze zorganizowanych, przez ośrodki nerwowe coraz wyższe, ale gorzej zorganizowane.
2. Ewolucja układu nerwowego polega także na przechodzeniu czynności prostych w coraz bardziej złożone.
3. Ewolucja układu nerwowego polega na stopniowym zastępowaniu czynności bezwiednych świadomymi.
Ośrodki ewolucyjne niższe są prostsze, wyższe bardziej złożone. Im bardziej ośrodki są złożone tym bardziej narażone są na rozpad (proces odwrotny do ewolucji).
Układ nerwowy charakteryzuje hierarchiczność - wyższe ośrodki rządzą niższymi. Wszystkim zawiaduje kora mózgowa.
Odpowiednikiem hierarchii układu nerwowego jest hierarchia osobowości (cechy psychiczne). Układ ten opiera się ostatecznie na wrodzonych odruchach i instynktach. Jego szczytem jest całokształt nabytych w ciągu życia pojęć, uczuć, postaw, cech charakteru.
30.Założenia asocjacjonizmu bodźca i reakcji w pracach i poglądach J.P. Pawłowa.
Iwan Pawłow (1849-1936) fizjolog. Rozwija formy psychologii obiektywnej zbudowanej na teorii odruchu. Badał funkcjonowanie układu pokarmowego i wpływ na niego układu nerwowego.
Około 1879r. zaczyna badania. W 1897r. publikuje ich wyniki. Twierdzi, że całokształt zewnętrznych i wewnętrznych czynności zwierząt wyższych można śledzić w oparciu o pojęcia z zakresu fizjologii systemu nerwowego. Wyróżnił zmienne zależne - bodźce oraz zmienne niezależne - reakcję. Rozróżnił reakcje:
1. bezwarunkowe-więź między biologicznie znaczącym bodźcem i reakcją organizmu jest traktowana jako reakcja wrodzona.
2. warunkowe-powstaje w wyniku kojarzenia bodźca biologicznego objętego z bodźcem
znaczącym biologicznie
.
Podanie psu pokarmu do pyska wywołują u niego wydzielanie śliny. Reakcja ta jest nazywana bezwarunkową, natomiast pokarm bodźcem bezwarunkowym. Jeżeli bezpośrednio przed podaniem psu pokarmu zadzwoni dzwonkiem to po kilku próbach na sam dźwięk dzwonka pies zaczyna wydzielać ślinę. Tego typu bodziec nazwał bodźcem warunkowym a wydzielanie śliny na dzwonek reakcją warunkową. Reakcja taka wytwarza się dzięki wielokrotnemu łączeniu się dźwięku dzwonka z pokarmem. co określone zostało jako wzmocnienie bodźca warunkowego przez bodziec bezwarunkowy. W1904r. Pawłow otrzyma za swoje badania nagrodę Nobla.
31. Prace Hermana Ebbinhausa i opracowany przez niego model eksperymentu psychologicznego.
H. Ebbinghaus (1850-1909)- prof. Uniwersytetu w Berlinie i Wrocławiu, oprócz pracy „O pamięci”, napisał „Zarys psychologii”-1908.
32. E. Thordike konsekwencjonizm bodźca i reakcji.
Edward Thorndike (1874-1949) konsekwencjonizm Studiował w Harwardzie pracę pisał u Cattella na temat inteligencji zwierząt. Pawłow wyrażał się o tej pracy z szacunkiem, traktując ją jako studium o zachowaniu.
Uważany jest za twórcę koneksjonizmu. Wysuwa następujące postulaty:
1. Zachowanie jest wynikiem koneksji między organizmem a środowiskiem. Reakcja na jedną sytuację staje się bodźcem dla innej sytuacji-koneksje związki występują w długich seriach.
2. Zachowanie jako proces można ujmować ilościowo, jest ono mierzalne.
Zasady koneksji:
1. Prawo ćwiczenia-częstotliwość zaistnienia jakiegoś zachowania jest czynnikiem utrwalającym.
2. Prawo efektu-efekt ma miejsce, gdy osobnik odczuwa raczej przyjemność niż
złudzenie, w tym sensie, że nie musi niczego unikać. Nie akcentował tutaj poczucia zagrożenia, ale sam efekt nastąpienia reakcji.
W swych pierwszych badaniach nad zwierzętami zaobserwował proces uczenia się metodą prób i błędów.
Rola kary i niezadowolenia jest w pełni porównywalna do roli nagrody. Dokonał w ten sposób pewnej modyfikacji prawa efektu, przypisując większą rolę nagrodzie. Funkcje mózgu stanowią fizjologiczną podstawę wzmocnienia.
33. J. Watson założenia behawioryzmu.
John Watson (1878-1958) Psychologia, jak ją widzi behawiorysta
Profesor uniwersytetu w Baltimore, tam też kierownik laboratorium psychologicznego.
Radykalnie skrytykował psychologię świadomości. Psychologia jest nauką obiektywną jedną z dziedzin nauk przyrodniczych. Jej teoretycznym celem
jest przewidywanie i kontrolowanie zachowania. Nauka, która ma być obiektywna powinna być społecznie sprawdzana, kontrolowana, przewidywana. W ten sposób ujmujemy tylko to co zewnętrzne. A zatem nie można obiektywnie ujmować stanów wewnętrznych. Aby można było sprawdzić, trzeba określić wzajemną współzależność i mieć możność powtórzenia badania.
Watson podaje ujednolicony schemat reakcji zwierzęcia (zachowanie człowieka stanowi tylko część całościowego programu behawiorystów). Obserwował tylko to zachowanie zwierząt, które bada właściwości fizjologiczne, jak skurcze, wydzielanie gruczołów. Tak można określać właściwości bodźca i reakcji, stąd model S-R. Behawioryzm Watsona nie uprzywilejowuje żadnych części organizmu. Układ nerwowy funkcjonuje przez właściwy łuk, a jego właściwością i funkcją jest koordynowanie.
Zachowania, które są utrwalane nazywają się nawykami. Rozwój jest więc procesem kształtowania się nawyków i organizacji tych nawyków w system. W związku z tym ten kierunek w psychologii został określony uczeniem się.
Psychologowie orientacji pawłowskiej zarzucali Watsonowi, że umniejsza rolę kory mózgowej.
34. Założenia strukturalizmu Titchenera.
Programowe wyłączenie wszelkich czynników pośredniczących do rozłamu. Okazało się bowiem, że nie ma ścisłej zależności między bodźcem a reakcja, ponieważ jest ona zawsze modyfikowana przez pewien zespół czynników wewnętrznych. Powstały dwie opcje:
1. Dążyła do zastąpienia praw deterministycznych przez zależność statystyczna. Skłania się ku przekonaniu, że zależność między bodźcem a reakcją może określać jedynie stopień podobieństwa. Zadaniem nauki jest określenie stopnia tego podobieństwa. Tutaj J.Watson i B. F. Skinner.
2. Druga linia behawiorystów biegła ku ratowaniu deterministycznego sposobu myślenia. Było to możliwe jedynie przez zrezygnowanie z klasycznej formuły S-R i wprowadzenie zmienionych hipotetycznych. Ta orientacja najczęściej jest nazywana neobehawioryzmem. Zwrotu w tym kierunku dokonał.
34. E. Tolmana koncepcja zachowania i sposobu jego badania.
Edward Tolman (1880-1959) "Celowe zachowanie się ludzi i zwierząt"
Jest autorem modelu S-O-R, gdzie "O" -oznacza układ zmieninnych hipotetycznych. Do opisu całościowego nie wystarczy powołać się na bodźce, ponieważ cechą zachowania się jest zmienność, a powodują to czynniki wewnętrzne.
Tolman do psychologii celowego zachowania się dodaje teoretyczne oparte na dowolnych teorii instynktu:
1. Każde zachowanie ma jakiś cel.
2. Istnieją wrodzone dążności skierowane ku jakimś celom.
3. Wszelkie zachowania się ma swoją motywację w instynktach.
36. Skinner prace i poglądy.
B.F. Skinner (1904-1987) Zachowanie organizmu. Słowne zachowanie. Czy psychologia może być nauką umysłu? - artykuł.
Znajdował się pod wpływem Bridginana autora Logiki współczesnej fizyki. Zastosował jego uwagę, że właściwa definicja jakiegoś pojęcia to definicja nie w terminach własności, lecz w terminach właściwych operacji. Te operacje są najczęściej dostrzegalne w warunkach laboratoryjnych, kiedy izolujemy zmienne zależne i niezależne i odnosimy je do siebie, czyli określamy ich współzależnością.
Główną innowacją Skinnera było określenie zachowania w terminach zachowania sprawczego. Przyjmował przy tym klasyczny układ S-R. Stąd tzw. czarna skrzynka Skinnera.
Zachowanie jest procesem różnicowania i selekcji. Selekcja jest procesem przypadkowym i dzieli się na selekcje:
1. Naturalna zdolność gatunkowe wynajdują to, co dobre, dla utrzymania się przy życiu.
2. Warunkowanie sprawcze - uwzględnienie wzmocnień. Nagroda jest skuteczna selektywnością. Rolę selekcjonującego pełni środowiska.
3. Naśladowanie zachowania innych - zachowanie modelu ma charakter wzmacniający przyspiesza bowiem właściwości rozwojowe.
37. Interpretacje zaburzeń histerycznych według: Liebault, Bernheima,
Jean M. Charcota, J.Janeta.
Psychoanaliza - praktyka nad leczeniem histerii za pomocą hipnozy.
W 1845 r. założono w Kalkucie szpital mesmeryczny (system leczenia oparty na istniejącym w świecie fluidzie uniwersalnym, który w postaci magnetyzmu zwierzęcego emanuje z człowieka, reguluje układ nerwowy toczy różne choroby).
James Braid w 1846 r. przyznał zasługi mesmeryzmowi, konkretnie stanowi trans. Jest to sen spowodowany przez sparaliżowanie mięśnia oka wskutek pracy w czasie transu. W 1856 r. Braid używa terminu hipnotyzm w sen, co obaliło teorię o zmęczeniu oka.
Szkoła nansyjska:
Bernheim i Liebault psychiatrzy francuscy - hipnoza, że hipnoza i historia przynależą do sugestii. Może to być pomocne w usunięciu lokalnego paraliżu.
Szkoła paryska:
Charco - psychiatra - aby leczyć historię stosuje się formy snu hipnotycznego. Na jawie i w zdrowej osobowości człowieka jest czynnością całością. W czasie snu tworzą się dwie osobowości, które o sobie nie wiedzą.
Piotr Janet - twórca teorii podświadomych mechanizmów, dostarcza przesłane do pojmowania psychiki osobowości. Mówił o rozszczepieniu osobowości. W czasie hipnozy osoba zachowuje się inaczej niż na jawie. Osobowość jest to całość wyobrażeń i skłonności.
38. Z. Freud działalność badawcza.
Zygmunt Freud (1856-1936)„Wstęp do psychoanalizy”, „Wizerunek własny”, „Psychopatologia dnia codziennego”.
Studiował w Wiedniu i tu działał prawie do końca życia. Zmarł w Londynie. Od 1920 r. był profesorem neuropatologii na uniwersytecie w Wiedniu. W latach 1885-1886 był uczniem Charcosta. W 1910 r. wyjechał do USA na II Kongres Psychologiczny. Dwa lata później założył Międzynarodowe Towarzystwo Psychologiczne.
Własną pracę rozpoczyna od zagadnienia historii. W jej leczeniu posługuje się początkowo hipnozą. Niepowodzenia w jej stosowaniu skłoniły go do szukania nowej metody leczenia i osobliwej teorii osobowości. Freud zaczął akceptować rolę wzruszeń i popędu. Stopniowo jego teoria podświadomości - osobowości stawała się teorią podświadomych popędów. Osobowość jest organizacją doświadczeń pod wpływem energii instytutu seksualnego. Narzuca się więc potrzeba opracowania patogenezy histerii i innych nerwic z zakłóceń czynności seksualnych oraz ontogenezy normalnej osobowości z przeobrażeń instynktu seksualnego pod wpływem doświadczeń osobistych.
39. Z. Freuda koncepcja osobowości i metody jej analizy.
Freud rozpoczął swoją karierę od konstrukcji metody i ulepszając ją w praktyce, stopniowo rozbudował swą teorię. Sens metody psychoanalizy polega na wydobywaniu z podświadomości pacjenta ukrytych, dręczących go i powodujących nerwicę kompleksów. Można to osiągnąć za pomocą hipnozy, sugestii. Podstawą praktyki psychoanalitycznej stanowiła metoda swobodnych skojarzeń w której pacjent mówił wszystko co przychodziło mu na myśl.
Świadomość jest powierzchnią życia psychicznego. Istotą jego jest podświadomość. W niej tkwią ślady po wszystkich doświadczeniach osobistych danego osobnika oraz po doświadczeniach całego gatunku ludzkiego. Doświadczenie jest swoistą energią uzależniającą wszelkie poczynania ludzkie w przystosowaniu się do konkretnych doświadczeń. Energia ta pcha człowieka przed wszystkim do zachowania gatunku jest więc głównie natury seksualnej. Popęd seksualny rządzi ludźmi obojętnie czy zdają sobie z tego sprawę czy nie. Ujawnienie popędu seksualnego hamowane jest przez tradycję, zasady moralne itd. Na tym tle powstają konflikty między "zasadą rzeczywistości" a "zasadą rozkoszy". Pragnienie seksualne kiedy zostaje stłumione jest zepchnięte do podświadomości gdzie trwa nadal. Pojawia się jednak w symbolicznej treści marzeń sennych i marzeń na jawie. W pewnych wypadkach stłumienie pragnień seksualnych stanowi przyczynę nerwicy.
40.Rozwuj idei psychoanalizy w Europie i w Stanach Zjednoczonych.
Carl Gustav Jung (1875-1961) Psycholog i psychiatra szwajcarski, studia w Bazylei. Paryżu: kierownik kliniki psychiatrycznej w Zurychu. Od 1907 r. zwolennik Freuda. W 1910 r. na II Kongresie Psychoanalitycznym założył Towarzystwo Psychologiczne, którego prezesem był Jung. w 1913 r. zrywa z koncepcją Freuda. W 1948 r. zakłada Instytut Junga.
Opracował teorie typów psychicznych opartą na materiale obserwacyjnym i historycznym. Rozróżnił dwa podstawowe typy osobowości introwertyka i ekstrawertyka, tj. człowieka zwróconego ku własnemu wnętrzu i zwróconego ku światu zewnętrznemu. Z nich wywiódł szereg typów pochodnych. Za podstawę rozróżnienia przyjął jakość podstawy wobec rzeczywistości.
Alfred Adler (1870-1937) psychiatra, pracował na uniwersytecie w Wiedniu i Columbii. W 1910 r. utworzył „Pogląd psychologiczny”- czasopismo redagowane przez samego Adlera. W 1913 r. odstąpił od Freuda.
Uważany jest za twórcę psychologii indywidualnej. Życie psychiczne powinno być traktowane całościowo, a więc na plan pierwszy w badaniu psychologicznym należy wysuwać problemy osobowości.
Adler przeczył istnieniu jakichkolwiek roli przemocy w
