Hormony w organizmie człowieka to złożona grupa związków chemicznych wydzielanych przez gruczoły lub tkanki układu hormonalnego. Główną ich funkcją jest regulacja czynności i modyfikacja cech strukturalnych tkanek. Rzadko, kiedy mówi się o wpływie hormonów na mózg, a jednak mają one zasadnicze znaczenie, udowodnione doświadczalnie.
Według Louann Brizendine estrogen to hormon władczy i potężny, określany, jako nieokiełznana królowa. Czasami interesowna, niekiedy agresywnie uwodzicielska. Wchodzi w dobre relacje z dopaminą, serotoniną, oksytocyną, acetylocholiną i norepinefryną, substancjami odpowiadających za dobre samopoczucie.
Mózg, hormony a etapy rozwoju kobiety
Etap prenatalny
Począwszy od 8 tygodnia potężna dawka testosteronu zaczyna docierać do mózgu męskiego płodu, reorganizując jego strukturę przez zabijanie części komórek w obszarach odpowiedzialnych za komunikację, a także pobudzając do rozwoju neurony w ośrodkach seksu i agresji. Jeśli ta faza testosteronu nie napłynie, trwa niezakłócony rozwój kobiecego mózgu.
Wczesne dojrzewanie ? 6 a 24 miesiąc
Estrogen stymuluje istniejące od urodzenia obwody mózgu do dalszego rozwoju, powodując m.in. szybszy (niż u chłopców) rozwój emocjonalny.
Okres dojrzewania dziewczyny
Hormonem napędzającym mózg dziewczyny jest estrogen, co sprawia, że tworzenie i podtrzymywanie sieci relacji społecznych jest najważniejsze. Dopływ estrogenu do dziewczęcego mózgu uaktywnia wydzielanie oksytocyny i wzmacnia te specyficzne dla kobiety szlaki mózgowe, głównie związane z rozmawianiem, flirtowaniem, socjalizacją. Estrogen aktywuje również wyższą produkcję dopaminy - substancji neurochemicznej, która stymuluje ośrodki przyjemności i motywacji w mózgu. Banalne szeptanie młodych dziewcząt jest źródłem prawdziwej ekscytacji. To zachowanie pobudza ośrodki przyjemności w mózgu, a jeśli te wyszeptywane tajemnice mają wymiar romantyczny lub seksualny, aktywacja jest jeszcze silniejsza ? następuje zastrzyk oksytocyny i dopaminy.
Dziewczęca wrażliwość na ból i stres zmienia się wraz z cyklem menstruacyjnym. Dokonane obserwacje wykazują, że przez pierwsze 2 tygodnie po okresie, gdy stężenie estrogenu jest wysokie, dziewczyna szuka towarzystwa innych i w ich otoczeniu czuje się zrelaksowana. Przez kolejne 2 tygodnie, gdy stężenie estrogenu spada, a progesteronu rośnie, wzrasta poziom irytacji. Spadek estrogenu jest na tyle gwałtowny, że mózg zaczyna tęsknić za uspakajającym efektem, jaki dawały mu te substancje, a gdy go nie doznaje zaczyna się irytować. Badacze z National Institute of Mental Health (NIMH) w Bethesda (Maryland) znaleźli dowody, że zmiany stężenia hormonów podczas cyklu bezpośrednio odbijają się na pobudliwości komórek nerwowych w mózgu.
Kobieta matka
Przez pierwsze 2 miesiące ciąży wzrasta stężenie progesteronu aż 10-, a nawet 100-krotnie. Ma to działanie uspakajające na mózg. Dzięki podwyższonemu stężeniu progesteronu i estrogenu, produkowane w dużej ilości przez płód i wydzielane przez łożysko hormony stresu m.in. kortyzol, nie działają na matczyny mózg. Pod koniec ciąży stężenie hormonów stresu w mózgu kobiety jest równie wysokie jak po bardzo długich ćwiczeniach fizycznych, ale praktycznie nie wpływa to na samopoczucie.
Menopauza
Podczas okresu okołomenopauzalnego mózg kobiety staje się mniej wrażliwy na działanie estrogenu, a to uruchamia cały cykl procesów, jakie następują w kolejnych latach. Najtrudniej jest wtedy, gdy jajniki jeszcze produkują estrogen, ale w bardzo chaotycznym cyklu. Charakterystyczne dla tego okresu uderzenia gorąca są konsekwencją spadku stężenia estrogenu, a efektem tego jest zmiana mechanizmów regulacji wewnętrznego ogrzewania organizmu. W mózgu kobiety estrogen jest jednym z ważniejszych czynników decydującym o stężeniu neuroprzekaźników: serotoniny, dopamimy, noradrenaliny i acetylocholiny, substancji kontrolujących pamięć, nastrój. Tak, więc nie jest to zaskoczeniem, że zmiana stężenia estrogenu wpływa praktycznie na wszystkie funkcje, jaki pełni mózg.
Menopauza to okres, w którym mózg kobiety przechodzi ostatni z wielkich hormonalnych przeobrażeń. Miejsce dawnych przypływów i odpływów estrogenu i progesteronu zajął układ stosunkowo stałych impulsów przepływający przez poszczególne obwody. Brak jest nagłych sygnałów z jąder migdałowatych, które tuż przed okresem powodowały nagłe pogorszenie się samopoczucia. Na tym etapie obwody łączące jądra migdałowate (ośrodek emocji) i korę przedczołową (centrum kontroli emocji i racjonalnego myślenia) są w pełni drożne i funkcjonalne.
