Wulkan
Wulkan (z łac. Vulcanus ? imię rzymskiego boga ognia) ? miejsce na powierzchni Ziemi, z którego wydobywa się lawa, gazy wulkaniczne(solfatary, mofety, fumarole) i materiał piroklastyczny. Terminu tego również używa się jako określenie form terenu powstałych wskutek działalności wulkanu, choć bardziej poprawne są takie terminy jak: góra wulkaniczna, stożek wulkaniczny, kopuła wulkaniczna czy wulkan tarczowy.
Najwyższe wulkany na świecie:
? Ojos del Salado (Chilie, Argentyna) 6880 m n.p.m (wygasły)
? Llullaillaco (Chilie, Argentyna) 6723 m n.p.m
? Antafalla (Argentyna) 6450 m n.p.m
? Lascar (Chile) 5990 m n.p.m
? Cotopaxi (Ekwador) 5897 m n.p.m
Orizaba (Meksyk) 5700 m n.p.m
Wielkie erupcje wulkaniczne:
? Toba - 73.000 mniej więcej 4.000 lat temu
? Santorini (Thira) ? ok. 1450 r. p.n.e.
? Wezuwiusz ? 24 sierpnia 79 r.
? Huaynaputina (Peru) - 19 lutego 1600 r.
? Tambora - 11 kwietnia 1815 r.
? Krakatau ? 27 sierpnia 1883 r.
? Mount St. Helens ? 18 maja 1980 r.
? Pinatubo - czerwiec 1991 r.
Powstawanie wulkanów: Występowanie wulkanów na Ziemi jest ściśle związane ze strefą młodej górotwórczości i z obszarami aktywnych trzęsień ziemi. Związek tych zjawisk tłumaczy teoria tektoniki płyt litosfery. W miejscach, gdzie jedna płyta litosfery zagłębia się pod drugą, wulkany powstają wzdłuż ich krawędzi ? na kontynencie oraz wzdłuż rowów oceanicznych, np. wybrzeże Pacyfiku, Europa Południowa, Japonia, Filipin. Wulkany powstają także w miejscach rozsuwania się płyt litosfery od siebie, czyli w grzbietach śródoceanicznych i w dolinach ryftowych, np. w Grzbiecie Śródtlantyckim, na Islandii, w Wielkich Rowach Afrykańskich. Unikalną w czasach historycznych okazją do obserwacji narodzin wulkanu było powstanie wulkanu Paricutn w Meksyku oraz wysepki Surtsey u brzegów Islandii.
W Europie jest kilka działających wulkanów, głównie we Włoszech i na Islandii:
Etna (Włochy) ? 3323 m n.p.m. 1980 Kwiecień 16, 2000 erupcja ,Beerenberg (Norwegia) ? 2277 m n.p.m. ,Amiata (Włochy) ? 1734 m n.p.m. ,Grimsvtn (Islandia) ? 1719 m n.p.m., Askja (Islandia) - 1510 m n.p.m, 1961 rok 26 luty 2000 erupcja, Hekla (Islandia) ? 1491 m n.p.m. 1991 28 luty 2000 erupcja ,Katla (Islandia) ? 1363 m n.p.m. ,Wezuwiusz (Włochy) ? 1277 m n.p.m. 1949 ,Stromboli (Włochy) ? 926 m n.p.m., Vulcano (Włochy) ? 500 m n.p.m. ,Santoryn (Grecja) ? 131 m n.p.m.
