Nazwa „barok” pochodzi od wyrazu włoskiego „barocco” (śmieszny, dziwaczny, wyolbrzymiony). Okres baroku zamyka się w latach 1597 (powstanie pierwszej opery) – 1750 (śmierć Jana Sebastiana Bacha).
Na początku epoki dominowała jeszcze muzyka religijna, jako pozostałość po średniowieczu i renesansie. Natomiast koniec epoki oznacza już zmianę proporcji: muzyka świecka wysuwa się na plan pierwszy i ta sytuacja niezmiennie trwa do naszych czasów. Nastąpił poważny wzrost znaczenia i autorytetu dworów – nie tylko królewskich czy magnackich, ale nawet szlacheckich. Podobne zjawiska aczkolwiek skromniejszego wymiaru, obserwujemy w odniesieniu do miast i mieszczan. Ta stała dążność do podkreślenia świetności osoby, stanowiska czy też pozycji społecznej spowodowała bardzo poważne zwiększenie zapotrzebowania na muzykę – nie tylko jako element podnoszący rangę uroczystości i nadający jej znaczny splendor czy wręcz przepych, ale także jako służący zabawie, wypełnianiu wolnego czasu itp. Z kolei, potrzeba muzyki mogła być zaspokojona jedynie znacznie zwiększoną liczbą muzyków, których przecież nie było, bo w tamtych czasach szkoły muzyczne nie były jeszcze znane. Efektem nietypowej sytuacji było takie zjawisko, że każdy, kto chociaż trochę umiał grać, zapraszany był do współpracy w zespole instrumentalnym i grał najczęściej mocno fałszując, bowiem jego skromne umiejętności wykluczały poprawne wykonanie utworu. Jednak tak mierna praktyka wykonawcza była dla słuchaczy zupełnie nie do zniesienia. Powstał więc problem: w jaki sposób można pogodzić sprzeczność, jaką była konieczność współpracy z bardzo słabo zawodowo przygotowanymi muzykami – z jednej strony, z drugiej zaś – dążność do osiągnięcia poziomu gry możliwego już do przyjęcia.
Rozwiązaniem problemu stał się bas cyfrowy, czyli basso continuo. Jest to sposób zapisywania partii basowej za pomocą cyfr umieszczonych nad pięciolinią. Basso continuo stało się podstawą akordową, szkieletem harmonicznym prawie wszystkich utworów zespołowych powstałych w epoce baroku. Basso continuo realizowano na instrumentach o stałym stroju, to jest na klawesynie – w muzyce kameralnej i na organach – w muzyce kościelnej.
Gatunkiem, który rozwinął się w baroku jest opera. Za pierwsze dzieło operowe uznana jest Dafne Jakuba Peri (1597 rok). Opera jest połączeniem dramatu (libretto – tekst opery), muzyki, plastyki (dekoracje, kostiumy), baletu, oświetlenia i efektów specjalnych. Pierwsze dzieła tego gatunku w niewielkim stopniu przypominały znane nam opery Mozarta czy Moniuszki. Nie było jeszcze baletu, stosowano niewymyślne dekoracje, scenę oświetlano świecami lub lampami oliwnymi, a o efektach specjalnych nie warto wspominać.
