Skomentuj zdanie Pawła Hertza „byłą więc literatura polska jakby parlamentem” jak sądzisz czy literatura może zastępować różne instytucje życia publicznego, jaka jest według ciebie dzisiaj funkcja literatury

Paweł Hertz mówiąc „byłą więc literatura polska jakby parlamentem” chciał po prostu powiedzieć, iż literatura polska zastępowała różne instytucje życia publicznego, jak na przykład podczas 123 lat bycia pod zaborem była ona jedyną formą rozprzestrzeniania informacji dla ludzi o sprawach ważnych, budujących, dających nadzieje itd.

Literatura danej epoki czy też okresu ukazywała sprawy ważne na daną chwilę, na przykład literatura renesansu dostarcza nam bogatej wiedzy o sprawach narodu i państwa, o wadach i zaletach Polaków. Twórcy tego okresu dostrzegają szczególnie takie wady szlacheckie jak: prywata, egoizm, samowola, nadmierne przywiązanie do spraw materialnych. W czasie II wojny światowej wiersz Władysława Broniewskiego „Bagnet na broń” wzywał do walki , mówiąc:

„Kiedy przyjdą podpalić dom,
ten, w którym mieszkasz – Polskę,
kiedy rzucą przed siebie grom,
kiedy runą żelaznym wojskiem
i pod drzwiami staną, i nocą
kolbami w drzwi załomocą –
ty, ze snu podnosząc skroń
stań u drzwi.”

A wtedy nakazuje i wzywa:

„Bagnet na broń !
Trzeba krwi ! ”

Jest to wyraźne wezwanie do podjęcia walki o ojczyznę , oto więc widzimy jak literatura danego okresu przedstawia obecną sytuację i mowi : że jest źle ,a więc trzeba coś z tym zrobić, naprawić, zapobiec.


Człowiek jako jednostka jest częścią zbiorowości. W skutek czego literatura znacząco wpływa nie tylko na życie jednostki, ale przede wszystkim na życie narodu. Pierwszym znaczącym utworem podejmującym dyskusję na temat spraw społecznych i politycznych jest „Krótka rozprawa między Panem, Wójtem a Plebanem” Mikołaja Reja. Jest to podzielony na głosy dyskurs o niedomaganiach XVI-wiecznej Rzeczypospolitej, a dyskutują reprezentanci: duchowieństwa (Pleban), szlachty (Pan) i chłopstwa (Wójt). W satyryczny i humorystyczny sposób Rej krytykuje duchowieństwo i szlachtę, potępia nadużycia urzędników, prywatę i zbytki, broni chłopów. Utwór otwiera atak Pana i Wójta na obyczaje duchownych, ich chciwość i zaniedbywanie obowiązków duszpasterskich. Słynny opis święta odpustu dostarcza wiadomości o tym, że nie jest ono traktowane z należytą powagą. Dla duchownych bywa bowiem okazją do zdobywania wielu ofiar. Pleban z kolei odpłaca się Panu, krytycznie analizując szlacheckie sądownictwo, działalność władz państwowych, sejmów i posłów. Ci ostatni w swym egoizmie dbają bardziej o własne interesy niż dobro ojczyzny. We wzajemne oskarżenia Pana i Plebana swą uwagę wtrąca Wójt:

„Ksiądz pana wini, pan księdza,
A nam prostym zewsząd nędza”.

Wójt przedstawia „kmiecą niewolę” oraz rejestr krzywd i powinności chłopskich wobec szlachty i duchowieństwa. Rej okazuje się więc obrońcą chłopów i odważnym krytykiem wad własnej klasy społecznej, czyli szlachty.

W twórczości publicystycznej epoki renesansu można odnaleźć przejawy troski o losy państwa i narodu. Propozycję reform w najważniejszych dziedzinach państwa, takich jak : kościół, prawo, szkoła, obyczaje, wojna, opisuje Andrzej Frycz Modrzewski w swym dziele „O poprawie Rzeczypospolitej”. Autora interesował i bulwersował szczególnie problem niesprawiedliwego karania zabójstw w zależności od pochodzenia społecznego zabójcy (chłop odpowiadał głową, szlachcic płacił jedynie grzywnę). Pisarz bronił stanów niższych, podważał zasadę szlachectwa opartego na urodzeniu i zasługach przodków. Twierdził, że nie wolno gardzić kimś dlatego, że się nie urodził szlachcicem.

Zdaniem Modrzewskiego celem państwa jest zapewnienie wszystkim obywatelom spokojnego, bezpiecznego, szczęśliwego życia i sprawiedliwości społecznej. Wszyscy oni mieszkają razem w Rzeczypospolitej i „są jakby jej członkami”. Nie mogą być krzywdzeni czy wyzyskiwani. W księdze „O szkole” publicysta twierdzi, że celem nauczania ma być przygotowanie do wzorowego pełnienia obywatelskich obowiązków. Konieczna jest ingerencja państwa w sprawy nauczania i wychowania, a nauczycielom potrzebna jest godziwa zapłata za ich trudną i odpowiedzialną pracę.
W poglądach na sprawę wojny i pokoju Modrzewski wykazuje się głęboką mądrością. Jego zdaniem, wojna niesie za sobą zło i cierpienie, śmierć i deprawację tych, którzy biorą w niej udział. Brzmi to niezwykle współcześnie, gdy Andrzej Frycz Modrzewski twierdzi, że „trzeba się starać o pokój ze wszystkimi ludźmi”, bo zysk z wojny zawsze będzie o wiele mniejszy od strat jakie ona ze sobą przyniesie , autor potępia wojnę zaczepną, niesprawiedliwą, a uzasadnia potrzebę wojny „uczciwej”, w obronie ojczyzny i jej niepodległości. Walka w niej jest szczególnym zaszczytem, obowiązkiem każdego obywatela.

Współczesnymi bohaterami tragicznymi są też ci, którym udało się przeżyć II wojnę światową, ale zniszczona psychika nie pozwala im normalnie żyć. Do nich należ Tadeusz Różewicz, który w swojej twórczości ukazuje powojenne załamanie wiary w sens podstawowych pojęć moralnych. I tutaj pojawia się „Ocalony” pisze iż przeżył lecz jego ocalenie ma wymiar czysto fizyczny, biologiczny, ocalał cudem z wojny , ale został na zawsze okaleczony moralnie. W wierszu człowiek traci swoją duchowość zostaje urzeczowiony, wojna doprowadza klęski całego świata wartości, uznawanych przez wieki za nipodważalne i ponadczasowe. Pojęcia i nazwy sraciły swój sens i stały się jedynie pusto brzmiącymi wyrazami. Zło i dobro są sobie równe nie ma między nimi żadnych różnic:

„To są nazwy puste i jednoznaczne:
człowiek i zwierze
miłość i nienawiść (...)
Pojęcia są tylko wyrazami:
cnota i występek
prawda i kłamstwo
piękno i brzydota
męstwo i tchórzostwo”.


Nie można już osądzać ludzi w sposób jednoznaczny:

„widziałem
człowieka który był jeden
występny i cnotliwy ”.

Moim zdaniem literatura opiera się na przeżyciach i dążeniach ludzkości. Zadaniem jej jest kształtowanie postaw czytelnika, zwracanie jego uwagi na ważne problemy, poprzez przekazywanie prawd moralnych, obyczajowych, czy ludzkich. Tak więc z pewnością może ona zastępować różne instytucje życia publicznego, tak jak w utworze Mikołaja Reja „Krótka rozprawa między Panem, Wójtem a Plebanem” znajdujemy satyryczny sposób krytyki środowisk społecznych, gdzie znajdujemy zabawę jak i ocenę ludzkich zachowań. Natomiast Andrzej Frycz Modrzewski w swym dziele „O poprawie Rzeczypospolitej” ukazuje sytuację narodu, co jest nie tak i jak powinniśmy to naprawić ,a zawazem odpowiednie wzorce postępowania w stworzeniu nowej Reczypospolitej w dobie Renesansu poprzez system reform. W wierszu „Ocalony” pochodzącym z powojennego zbioru „Niepokój” Różewicz wyraża tragiczną świadomość pokolenia Kolumbów, które przeżyło wojnę. Utwór jest nawiązaniem do osobistych doświadczeń poety.

W dzisiejszych czasach literatura ma za zadanie uczyć, bawić, nieść przestrogi przeszłości , przekazywać wartości moralne i wzorce godne naśladowania , tak by osoba czytająca mogłą odnaleźć siebie i swoje miejsce w obecnej rzeczywistości. I tak naprawdę nie powinniśmy się zastanawiać nad tym czy literatura może zastępować różne instytucje życia publicznego, gdyż od zawsze tak było, że z książek, wierszy i innych dzieł literackich braliśmy naukę, jak postępować, na co zwrócić uwagę, w którym kierunku zmierzać w naszej długiej i trudnej drodze, jaką jest życie w naszym świecie.