„Oda do młodości” to wiersz uznawany za programowy dla młodych romantyków. Adam Mickiewicz napisał go w grudniu 1820 roku i przesłał filomatom do Kowna. W tym rękopisie znajdziemy motto z Schillera, które umieścił poeta przed tekstem „Ody...”. Brzmiało ono w przekładzie na język polski: „stare kształty rozpadają się”. Mickiewicz przepowiadał nadejście nowego świata, w którym siła młodości zwycięży przeciwności. W swym utworze na zasadzie kontrastu przedstawił dwa światy: młodych i starych. Wezwał młodych do przemiany świata na drodze rewolucji. Twierdził, że starsi nie są już w stanie zaprowadzić żadnych zmian, stali się nieczułymi egoistami „... wzbił się jakiś płaz w skorupie. Sam sobie sterem, żeglarzem, okrętem;”. Temu egoizmowi „starych” przeciwstawia altruizm „młodych”. Poeta uważa, że „starzy” stracili już serce do walki, wypalili się: „Bez serc, bez ducha, to szkieletów ludy;”. Tylko młodość może rozwinąć skrzydła do walki, jest pełna zapału i siły. To właśnie ludzie młodzi mają szerokie horyzonty i interesują się światem wokół siebie. Potrafiliby więc go zmienić, mają na to dość ochoty. „Starzy” zastygli już w bezruchu, są słabi: „Patrz na dół – kędy wieczna mgła zaciemia obszar gnuśności zalany odmętem: To ziemia!”. Mickiewicz uważa, że „młodzi” potrafią się zjednoczyć i wspólnie walczyć i wtedy też mogą osiągnąć wybrany cel. Charakteryzuje ich takimi cechami jak: siła, przyjaźń, rozum, entuzjazm. Wzywa ich do działania: „Razem, młodzi przyjaciele!...”. Poeta jest przekonany, że „młodzi” są pełni poświęcenia i dzięki temu zwyciężą: „I ten szczęśliwy, kto padł wśród zawodu, jeżeli poległym ciałem dał innym szczebel do sławy grodu.” Tylko szalona młodość potrafi dokonać rzeczy niemożliwych. Mickiewicz namawia jeszcze do tego, by: „Tam sięgaj, gdzie wzrok nie sięga; Łam, czego rozum nie złamie: ...”. Dla niego tylko „młodzi” ruszą z posad bryłę świata. Według wieszcza świat „starych” „... jeszcze noc głucha”. Dopiero wtedy, gdy „młodzi” zjednoczą siły: „... Wyjdzie z zamętu świat ducha: Młodość go pocznie na swoim łonie, a przyjaźń w wieczne skojarzy spojnie.”
„Oda do młodości” Adama Mickiewicza stała się wezwaniem do walki nie tylko dla współczesnych poecie młodych romantyków, ale także dla każdego zrywu rewolucyjnego narodu polskiego.
