ŚREDNIOWIECZE: (wczesne, właściwe, późne)
-476 r. (Upadek c.zachodniorzymskiego)
-1453, 92, 1517, 1450
ROMAŃSKI:
-masywna, ciężka, okna małe i wąskie, wysoko umieszczone, wieże, sklepienia kolebkowe, na planie krzyża łacińskiego
-kaplica Karola Wielkiego w Akwizygranie, krypta św. Leonarda na Wawelu, koś. św. Andrzeja w Krakowie, koś. w Tumie (Łęczyca)
GOTYCKI:
-strzelistość, smukłość, lekkość, witraże, ostrołukowe i krzyżowe sklepienia, łukowe podpory
-koś. Mariacki w Gdańsku i Krakowie, Collegium Maius w Krakowie,
DOKUMENTY:
-Roczniki "Sławnego Królestwa Polskiego"
-Kroniki (Galla Anonima Chrobry, Krzywosty, Śmiały, Wincentego Kadłubka bujna wyobraźnia, Janko z Czarnkowa "Kronika Małopolska" Jan Długosz "R.Przesławnego Królestwa Polskiego") łacina.
-Epos rycerski - bohater zbiorowy, dzieli się na księgi, pieśni, podniosły) "Chansons de geste" - pieśni o czynach
"Pieśń o Rolandzie", "Legendy Arturiańskie", "Pieśń o Nibelungach", "Pieśń o Cydzie"
-Romans rycerski:
"Tristan i Izolda" Bedier, "Listy Abelarda i Heloizy"
Rycerze: Zawisza Czarny z Grabowa, Janko z Czarnkowa, Powała z Taczewa,
"Przemyślny szlachcic Don Kichote z Manchy" Miquel de Cervantes Saavedra - Rosynant - koń, Alonza - wybranka (panna Dulcynea)
ŚWIĘCI:
-św. Augustyn: teolog, filozof, doktor kościoła, św. Monika - matka, w wieku 33 lat chrzest, biskup Hippony, "Wyznania", "O państwie Bożym", teocentryzm, parystyka, maniheizm (sys. rel. zakładający, ze na świecie stale walczy dobro i zło) scepytcyzm (nie można wszystkiego wiedzieć), iluminacja (łaska Boża), neopatrzynizm (nowe roz. myśli chrześcijańskiej Platona)
-św. Tomasz z Akwinu: włoski teolog i filozof, wykładał w Paryżu, Kolonii, Neapolu, rodzina nie chciała jego powołania, "Suma filozoficzna", "Suma teologiczna", doktor kościoła, autor "Pięciu Dróg", tomizm, neotomizm.
Twierdzenia: poznajemy Boga przez to, że nie wiemy, czym jest Bóg, wiara domaga się zrozumienia, natomiast wiedza nie może przeczyć wierze, celem ludzkiego życia jest Bóg, a wiedza i mądrość i wiedza mogą nas jedynie go niego zbliżać, Bóg jest nieskończenie odległy
-św. Franciszek z Asyżu - Włoch, założył: zakon franciszkański,klarysek, dla świeckich, stygmaty, 2 lata po śmierci został świętym,
"Kwiatki św..." - Nawrócenie wilka z Gubio, "Turkawki"
-św. Jadwiga Andegaweńska- królowa Polski, Węgierka, zona Wł. Jagielly, oddała swoje klejnoty na budowę UJ, umarła po porodzie, włosienica,
-bł. Dorota z Mątowy - zamurowała się
-św. Stanisław ze Szczepanowa -
-św. Wojciech
-św. Aleksy-
-św. Jadwiga Śląska - Niemka, fundatorka zakonu cysterek, patronka śląska,
zecer- wykładał literki w drukarni
tryptyk- 3-częściowy ołtarz
scholastyka- metoda filozofowania, polegająca na dązeniu do rozumowego udowadniania dogmatów rel. w oparciu o autorytety Pisma Św.
Credo nikomotejskie- powód schizmy
iluminacja- obrazki w księgach
skryptorium- miejsce przepisywania ksiąg
wzorzec parenetyczny- zbiór rad, co zrobić, by osiągnąc ideał
romans- epika, utwór narracyjny, jednowątkowy, nieprawdopodobne i zawikłane wydarzenia
truybadurzy - ministrele, truwerzy - wędrowni śpiewacy i poeci. Południowa Francja. Tematyka utorów: miłosna w jęz. staroprowansalskim
żak - student AK
anamneza - przpomnienie
motywy wanitatywne - wykorzystywaie tych wszystkich pojęć, które kojarzą się z przemijaniem i nie
hagiografia - żyowty śętych, legenty o ich życiu, czynach, cudach i śmierci.
legenda- opowieść, o treści niezwykłej, nasycona cudami, fantastyką opisująca życie św, apostołów, męczenników.
asceza- wykonywanie ćwiczeń fizycznych i duchowych zmierzających do udoskonalenia zycia wew. człowieka.
lieratura dydatktyczna- dzieła pisarskie, mające na celu przekazywanie czytelnikom życiowych prawd, np. moralitety, kazania, biografie św.
franciszkanizm- nurt w literaturze nawiązujący do filozofii św. Franciszka (Leopold Staff, Jan Kasprowicz)
kronika- proza, opisująca w porządku chronologicznym dzieje przeszłe lub współczesne autorowi.
panegiryk- tekst wysławiający osobą ponad miarę.
donkiszoteria- postawa polegająca na ciągłym zmaganiu się z urojonymi przeciwnikami, nacechowana marzycielstwem i brakiem trzeźwego spojrzenia na świat.
błędny rycerz/rycerz o smętnej twarzy - postać walcząca o wyższe ideały, jednocześnie smieszna.
ars moriendi- sztuka umierania, utowry zaweirające rozmyślania na temat śmierci
historyzmy - elementy leksykalnme które określają obiekty, realia postacie epok danwych np. giermek
tropy - piesni liryczne, uzupełnienia do kanonicznych form liturginczych np. kyrie elejson
Deesis- ikona : Chrytus, Matka, Jan Chrzciciel
pasja: przedstawienie Jezusa na krzyżu
ad maiorem Dei gloriam - pisanie dzieł na chwałę Boga, bez podpisu
