Tekst z leksykonu PWN!
Kino
28 XII 1895 odbył się w Paryżu pokaz 2-minutowego filmu Wyjście robotnic z fabryki Lumière'ów w Lyonie, nakręcony przez Ludwika i Augusta Lumière'ów.
Film ten został uznany przez historyków za pierwszy film w dziejach kinematografii. Zaskoczeni sukcesem bracia Lumière zaczęli otwierać nowe sale i prezentować swój wynalazek. Zaangażowali współpracowników: Felixa Mesguich (jeden z pierwszych dystrybutorów) i Promio (jeden z pierwszych operatorów).
Za pierwszą komedię uznano film Polewacz polany, w którym wykorzystano gag (sytuację o zaskakującym, najczęściej komicznym rozwiązaniu). Film ten uznawany jest także za pierwszy film fabularny, tzn. taki, w którym aktorzy zagrali wg z góry napisanego scenariusza.
Następny krok w kierunku rozwoju sztuki filmowej zrobił Francuz Georges Méliès, który wymyślił reżyserię — stworzył widowisko filmowe, a więc specjalnie odegrane opowiadanie z fabułą. W swoich filmach zaczął intrygować akcją dramatyczną, wprowadził trick, złudzenie (400 diabelskich żartów, 1906). Był także twórcą gatunku filmowego nazwanego później filmem fantastycznym lub science fiction (Podróż na księżyc, 1902). Méliès jako pierwszy na świecie stworzył także wytwórnię produkującą filmy — Star Film.
Na rozwój sztuki filmowej wielki wpływ — oprócz Francuzów — wywarli także Włosi, zwł. Piero Fosco-Pastrone, Enrico Guazzoni i Mario Caserini (zaczęli realizować monumentalne widowiska kostiumowe z licznymi bitwami, wielką ilością ludzi, a nawet zwierząt).
W USA sztuka filmowa przez kilka pierwszych lat hamowana była przez Tomasza Edisona. Sobie przypisał wynalezienie kinematografu i poprzez adwokatów, detektywów i prywatną policję toczył wojny patentowe z posiadaczami aparatów oraz realizatorami filmów. Sytuacja ciągłego zagrożenia spowodowała wyjazd wielu twórców ze wsch. wybrzeża (Nowy Jork) na zachód, do Kalifornii, i powstanie na przedmieściach Los Angeles, w wiosce Hollywood, pierwszego filmowego miasta. W USA wkład w rozwój sztuki filmowej wnieśli Edwin S. Porter (słynny Napad na ekspres, pierwszy western i film sensacyjny zarazem) oraz David W. Griffith (Narodziny narodu i Nietolerancja).
Z czasem Amerykanie zaczęli się specjalizować w filmach sensacyjnych i kowbojskich. Film kowbojski, w którym filmowcy sięgnęli do historii własnego kraju, do zagospodarowania Zachodu, walk z Indianami, „gorączki złota”, spędów bydła, wojny secesyjnej odniósł niespodziewany sukces także w Europie. Kręcone zwykle w naturalnych plenerach prerii i Gór Skalistych westerny opowiadały o starciu przedstawicieli prawa ze światem bezprawia i przemocy. W latach 30. John Ford zrealizował Patrol na pustyni i Dyliżans — filmy, które na zawsze zmieniły oblicze westernu.
