GRA KONWENCJAMI: odwoływanie się w jednym utworze do kilku róznych konwencji, zdarzenie konwencji o krańcowo odmiennym charakterze, parodiowanie ich, a nawet próby destrukcji czy negacji, czyli tworzenia poza konwencjami.
INSCENIZACJA: całokształt prac twórczych związanych z wystawieniem jakiegoś utworu na scenie. Podstawą inscenizacji jest jest scenariusz teatralny czyli na ogół tekst dramatu, ale może to być również rozpisana na dioalogi adaptacja innego rodzaju dzieła literackiego, montaż rónych utworów poetyckich czy nawet tekstów o charaktrze dokumentalnym .
KONWENCJA TEATRALNA: założenie, ze wszystko, co się dzieje na planie sceny ma charakter fikcji artystycznej.
MISTERIUM- gatunek średniowiecznego dramatu religijnego. Fabuła-wydarzenia z Pisma Świętego, Dziejów Apostolskich i apokryfów. Poczatkowo związane z obrzędami kościelnymi w XIV wieku, gdy opuściły mury świątyń, zyskały pełną samodzielność. Cechy misteriów: 1.rozbudowana akcja, którą często przedstawiamy w cyklu widowisk trwających kilka dni; 2. prolog lub epilog wyjaśniający jej alegoryczny sens; 3. przerywanie fabuły komediowymi wstawkami-intermediami; 4. symultaniczna scena-wszystkie jej miejsca przez cały czas były widoczne publiczności-akcja przenosiła się kolejno z jednych miejsc do drugich. Forma żywa aż do czasów reformacji.
MORALITETgatunek dramatyczny, który rozwinął się w późnym średniowieczu (XV / XVI wiek). Utwory miały charakter dydaktyczno-filozoficzny i przedstawiały walkę upersfikowanych (uosobionyc) pojęć moralnych (Dobra, Cnoty, Wiary, Zła, Występku, Pychy) o dusze ludzką (tzw. psychomachia). Pojawiający się w nich człowiek pozbawiony był indywidualnych rysów psychicznych, stanowił symbol kondycji ludzkiej.
SCENA SYMULTANICZNA: stosowana w średniowiecznych widowiskach misteryjnych, to szereg zróżnicowanych miejsc akcji ukazanych równocześnie obok siebie jako odrębne elementy dekoracji tzw. mansjony dla odegrania kolejnych epizodów z historii biblijnej bądź z żywotów świętych.
TEATR ABSURDU (ANTYTEATR))-sukcesy odnosił na przełomie lat 50 i 60. W XX wieku, ale jego prekursor pojawił się wcześniej. Był nim francuski licealista Alfred Jarry, który jako uczeń, w roku 1888 napisał sztukę "Ubu król. To groteskowy obraz rządów tyrana i despoty. CECHY KIERUNKU: groteska, absurd słowny i sytuacyjny, parodia, czarny humor, lekceważenie zasad prawdopodobieństwa. Dzieła gatunku przynoszą najczęściej pesymistyczną wizję ludzkiego losu.
TEATR ANTYCZNY: leży w pobliżu miasta, jest ważną częścią życia społecznego, stanowi fragment życia codziennego, położone na zboczu, wykorzystuje naturalne ukształtowanie, jest pod gołym niebem, widz jest obserwatorem, widownia oddzielona od sceny, widownia wokół sceny, miejsca od najniżej do najwyżej położonych, publiczność jest podzielona:siedzący najbliżej byli ważniejsi a z ostatnich miejsc nic nie było widać
TEATR ELŻBIETAŃSKI : teatr angielski, nie ma dekoracji i rekwizytów, aktorzy-tylko mężczyźni, Shakespeare, tematy sztuk były wzięte z życia codziennego ; jest zdecydowanie oddzielony od miasta/oddzielony murem, widz jest obserwatorem, nie bierze udziału w przedstawieniu, widzowie dalej mają lepsze miejsca ponieważ ich siedzenia sa okryte poddaszem, na samym dole-pod sceną są najgorsze miejsca, widownia wokół sceny
TEATR ENWIRONMENTALNY: zamazuje granice między widownią a sceną, zmusza widza do aktywności,
TEATR JARMARCZNY: jest w centrum miasta (rynku), na otwartym powietrzu, stanowi fragment codzienności, widz jest obserwatorem, scena nie jest oddzielona od widowni, widzami są przechodni, ogólnodostępność teatru, publiczność gromadzi się wokół sceny, nie ma miejsc siedzących, nie ma określonej przestrzeni na widownię, służył ku rozrywce, scena symultaniczna-scena na której są ustawione wszystkie dekoracje (nie zmieniają się)
TEATR WSPÓŁCZESNY: nie ma ukształtowanego miejsca, przedstawienie odbywa się wszędzie, teatr wyrasta z życia, aktorzy są pomiędzy widzami, przedstawienie odbywa się na widowni, brak hierarchi między widzami, miesza się przestrzeń widza i aktora, widzowie uczestniczą w spektaklach, widz tworzy przedstawienie, widzowie zajmują przypadkowe miejsca
TEATR XIX-WIECZNY-PUDEŁKOWY: scena w "głębi wbudowana" w ściany, scena na kształt pudła, realistyczny wystrój, wprowadzono bilety, teatr zaczął być sztuką elitarną, osobny budynek do celów teatralnychwidzowie są na przeciwko sceny a loże po obu stronach głównej widowni, podział na bogatych i biednych, aktorzy są odseparowani od widowni
WIELKA REFORMA TEATRU: nastąpiła w XIX-XX wieku; teatr jako sztuka odrębna wystawiona jako sztuka literatura; odejście od realistycznej scenografii; rezyser jest najważniejszy; aktor jest marionetką
"Wżywanie się" w rolę-wg Stanisławskiego: na czym polega twórczość: jest to poczęcie i wydawanie na świat nowej żywej istoty:cżłowieka-postaci scenicznej. Jest to naturalny akt twórczy przypominający narodziny człowieka.
Gra "z dystansem" wg Brechta-aktor nie dopuszcza na scenie do całkowitego wcielenia się w postać, którą przedstawia. Nie jest on Learem czy Harpagonem-on pokazuje tych ludzi. Podaje ich wypowiedzi najprawdziwiej, prezentuje ich zachowanie się tak dobrze, jak mu na to pozwala jego znajomość człowieka, ale nie usiłuje wmawiać w siebie, że w ten sposób wciela się w daną postać bez reszty. Nie identyfikując się z postacią, którą przedstawia, może on zająć wobec niej pewne stanowisko, ujawnić swój sąd o niej, wezwać widza, którego również nie zachęca sie do identyfikacji, do krytyki danej postaci.
"Akt całkowity"-wg Grotowskiego-aktor musi manipulować postacią sceniczną jak lencetem dla preparowania własnej osobowości. Nie idzie o to, aby grać samego siebie w pewnym założonych okolicznościach, czyli o tzw. przeżywanie roli; ani o tworzenie postaci z tzw. dystanseu, w formie epickiej, na podstawie chłodnej analizy. Chodzi o wykorzystanie fikcyjnej postaci jako trampoliny, instrumentu umożliwiającego przeniknięcie w głąb, do tego, co ukryte pod naszą codzienną maską; dotarcie do intymnych warstw naszej osobowości, po to, by je "ofiarować". Eksces, który dotyczy nie tylko aktora, ale i widza, gdyż ten ostatni, świadomie lub nieświadomie, przyjmuje tego rodzaju akt ze strony aktora jak wezwanie do siebie, by odpowiedzieć w taki sam sposób.
DRAMAT REALISTYCZNY: ograniczony dialog i monolog, didaskalia opisują scenę, język potoczny, akty i sceny występują według przyczyny i skutku, bohater ma prawdopodobieństwo psychologiczne, powrót do jedności czyli scena pudełkowa (tutaj łóżko), (powrót do zasady 3 jedności w tym decorum)
DRAMAT ANTYCZNY: Początek sięga misteriów dionizyjskich, podczas których uczestnicy śpiewali pieśni obrzędowe ku czci Dionizosa. W pierwotnej swej postaci spektaklowa część obchodów dionizyjskich związana była z występami chórów, którym przewodził Koryfeusz, chór wykonywał pieśni zwane dytyrambami. Dalszym krokiem w kierunku wykształcenia się tragedii jako utworu scenicznego było wprowadzenie mówiącego aktora. Tę zasługę przypisuje się poecie Tespisowi. W dramacie antycznym pojawia się wieszcz- pośrednik ludzi z Bogiem.
W tragedii antycznej nie ma podziału na akty i sceny:
- pro logos- zapowiedź
- parodos- wstępna pieśń chóru
- epejsodion- sceny dialogowe
- stasimony- wystąpienia chóru
- kommos- lament bohatera
- eksodos- ostatnia pieśń chóru
- epilog- część ostatnia dramatu
Cechy dramatu antycznego:
- podział na tragedię i komedię
- zasada trzech jedności: czas- 24 h, miejsce, akcja
- istnienie chóru
- ograniczona liczba aktorów na scenie- 3
- aktorzy byli mężczyznami
- tragizm postaci
- konflikt tragiczny- zderzenie się dwóch przeciwnych światopoglądów- tragiczne zakończenie
- emocje i wzruszenia po przeczytaniu lub obejrzeniu
Katharsis: w poetyce Arystotelesa termin określenia estetyczno- emocjonalnego funkcji tragedii, polegającej na wyzwoleniu się widza z uczucia strachu i litości poprzez intensywne ich przeżycie.
Stan oczyszczenia, wyładowania się, wyżycia się, który ma nastąpić pod wpływem oglądalnego przedstawienia, w dzisiejszych czasach można to osiągnąć poprzez pójście do kina, teatru.
GRA KONWENCJAMI: odwoływanie się w jednym utworze do kilku różnych konwencji, zdarzenie konwencji o krańcowo odmiennym charakterze, parodiowanie ich, a nawet próby destrukcji czy negacji, czyli tworzenia poza konwencjami.
KONONWENCJA BOHATERA: postać główna występującą w kartotece można interpretować na wiele sposobów, każdy może się z nią utożsamić, bohater nie ma określonego zawodu, wieku, ani imienia. Jest postacią uniwersalną. Jego rodzice to utożsamienie walki dobra i zła w dramacie.
KONWENCJA SNU: wszystkie przedmioty i meble są prawdziwe, lecz ich rozmiary są większe, występuje ulica w pokoju bohatera, kara wymierzona bohaterowi [rzez ojca mimo iż jest on dorosły (przeskoki wiekowe), do konkretnej sytuacji wplatane są różnorodne wątki np. wojna, akcja przenoszona z pokoju bohatera na kompletni inne np. (kawiarnia, ulica, sekretariat), osoby są utożsamiane ze zwierzętami, absurdalne sytuacje (np. kupienie psa za skarpetki),bohater leży w łóżku, pokój bohatera nie ma okna, w utworze występują postacie zmarłe lub nieistniejące.
MIEJSCE AKCJI W KARTOTECE: brakuje dokładnego określenia miejsca akcji-właściwie wszystko dzieje się wokół łóżka Bohatera.
ZNACZENIE TYTUŁU DRAMATU:
TEATR rodzaj sztuki widowiskowej, w której aktor lub grupa aktorów na żywo daje przedstawienie dla zgromadzonej publiczności. Terminem tym określa się też czasem sam spektakl teatralny.
TEATR JAKO MIEJSCE PRACY: aktor, scenarzysta, dubler, reżyser, charakteryzator, scenograf, rekwizytor, dźwiękowiec, oświetleniowiec, choreograf, bileter
TEATR JAKO MIEJSCE/INSTYTUCJA: scena, widownia, kulisy, garderoba, kasa*, kurtyna, loża, balkon, (rekwizyty)+dekoracje
TEATR JAKO SZTUKA: aktor, widz, oświetlenie, dźwięk, scenografia, komedia, drama, musical, tragi-dramat, parsa, operetka, opera, balet
