Alienacja ( wyobcowanie) rynków finansowych oznacza ich oderwanie od rzeczywistej gospodarki w skali narodowej, regionalnej i międzynarodowej. Zjawisko to powstało w miarę wzrostu roli kapitału finansowego w życiu gospodarczym wielu krajów. Nasiliło się w latach 70-tych, 80-tych i 90-tych XX wieku w miarę postępowania liberalizacji przepływów kapitałów, globalizacji rynków finansowych, pojawienia się wielu innowacji finansowych, głównie pochodnych instrumentów finansowych oraz wzrostu liczebności inwestorów lokujących kapitały na rynkach finansowych świata.
Wśród inwestorów których polityka lokacyjna mogła pogłębić zjawisko alienacji znaleźli się instytucjonalni inwestorzy tacy jak : fundusze emerytalne, instytucje ubezpieczeniowe, fundusze powiernicze oraz fundusze podwyższonego ryzyka (hedge funds).
Zarówno wielcy indywidualni jak i instytucjonalni inwestorzy w swojej polityce lokacyjnej wykorzystują różne strategie lokat pieniędzy. Ich decyzje lokacyjne mniej więcej w połowie zależą od czynników rynkowych oraz w połowie od czynników psychologicznych. Znaczna część tych lokat ma charakter spekulacyjny, co wzmaga proces alienacji rynków finansowych i całego świata finansów międzynarodowych.
Zdaniem wielu ekonomistów tylko ok. 10 % międzynarodowych transakcji pieniężnych służy teraz ruchom towarów i inwestycjom, natomiast ok. 90 % stanowią czyste operacje finansowe, których przeważająca część ma charakter spekulacyjny.
W okresach wielkich zaburzeń na rynkach finansowych zjawisko alienacji wzmagało napięcia w świecie finansów i pogłębiało kłopoty gospodarcze krajów dotkniętych kryzysem. Natomiast w warunkach ustabilizowanej sytuacji w gospodarce światowej i spokoju na rynkach finansowych przepływy kapitałów, nawet te o charakterze spekulacyjnym pobudzają rozwój wielu gospodarek. To utrudnia jednoznaczną ocenę skutków ruchów kapitałów i sprawia, że zjawiska alienacji rynków finansowych nie można jednoznacznie ocenić jako tylko negatywne.
Na wzrost alienacji rynków finansowych wpłynął postępujący proces ich kapitalizacji, wzrost zamożności indywidualnych inwestorów oraz wzrost ?siły akumulacyjnej? instytucjonalnych inwestorów. Wśród ekonomistów panuje opinia, że zjawisko alienacji rynków finansowych najwyraźniej widać na jednym z ich nowych segmentów, jakim są pochodne instrumenty finansowe (derywaty). Większość operacji na tym rynku to czysta spekulacja, która jednak odbywa się zgodnie z prawem i nie ma cech spekulacji przestępczej. Na rynku derywatów spekulują głównie instytucjonalni inwestorzy oraz indywidualni inwestorzy skórni do ponoszenie dużego ryzyka. Celem spekulacji jest osiąganie zysków z operacji na rynku derywatów i na innych segmentach międzynarodowego rynku finansowego, pomnażanie bogactwa i umocnienie pozycji na rynku.
Spekulacji finansowej i alienacji rynków finansowych sprzyja globalizacja tych rynków, sprawne systemy telekomunikacji, komputeryzacja operacji bankowych oraz strategia lokacyjna wielu funduszy powierniczych. Przedmiotem spekulacji są przeważnie pochodne instrumenty finansowe, akcje i w mniejszym stopniu obligacje skarbowe.
Alienacja świata finansów widoczna jest na globalnym rynku finansowym, którego centra tworzą Londyn, Nowy Jork i Tokio. Źródła gromadzenia i rozdysponowania funduszy w tych centrach maja zasięg ogólnoświatowy. Rozwinięte rynki finansowe mają również kraje Unii Europejskiej. Znane są z dużej sprawności działania finansowe rynki w Azji, Amerykach i w Australii. Swoje rynki finansowe rozwijają też kraje Europy Środkowej i Wschodniej. W krajach tych zjawisko spekulacji występuje głównie na rynku akcji i bonów skarbowych. Warto tu również wymienić rynki offshore(Kajmany, Panama i Cypr), na których gromadzi się i rozdysponowuje fundusze inwestorów z wielu regionów świata, banków komercyjnych i eurobanków.
Inwestorzy konstruują różne portfele lokat funduszy, które są z reguły optymalizowane w przekroju walutowym, terminowym i geograficznym. Do portfeli w chodzą w odpowiednich proporcjach akcje, obligacje, depozyty, bony skarbowe i derywaty. Zmiana portfeli lub strategii lokat może czasem spowodować zaburzenia na rynkach akcji, głównie wtedy, gdy występują już symptomy kryzysu finansowego w danym kraju czy regionie. Pogłębia to zjawisko alienacji rynków finansowych i działa destabilizująco na gospodarkę światową.
Na alienację rynków finansowych wpływa działalność lokacyjna wielkich indywidualnych inwestorów, którzy nie mają dostatecznej wiedzy i kierują się emocjami ? ich zachowania na rynku finansowym często są irracjonalne. Mogą oni przerzucać swoje kapitału z jednego rynku na inne, co wzmaga napięcia na tych rynkach i pobudza ruchy kapitałów spekulacyjnych.
Przykładem poczynań destabilizujących rynki finansowe i nasilających zjawisko alienacji świata finansów może być działalność amerykańskiego funduszu powierniczego ?Quantum? Georga Sorosa, znanego finansisty i spekulanta giełdowego. Fundusz ten spekulował swego czasu na rynku walutowym i doprowadził do dewaluacji funta szterlinga. Innym przykładem może być angielski bank Barings, w którym konto miała brytyjska rodzina królewska. Do bankructwa tego banku doprowadził w 1996 młody makler, który spekulował pieniędzmi tego banku na rynku derywatów w Tokio i Singapurze. Poniósł straty, został aresztowany, a bank ogłosił upadłość.
Fundusze hedgingowe, określane jako fundusze podwyższonego ryzyka, również występują w roli destabilizatorów na rynkach finansowych. Jest to grupa agresywnych inwestorów, stosująca wielokrotne lewarowanie swoich pozycji inwestycyjnych przy wykorzystaniu kredytów udzielanych im przez banki. Udziałowcami takich funduszy są przeważnie inwestorzy indywidualni mający aktywa przekraczające milion dolarów. Cechuje je niechęć do ujawniania swoich lokat oraz surowo przestrzegany zakaz reklamowania się. Są one najbardziej niejednorodną grupą świata finansów, działającą na terytoriach państw rozwiniętych oraz w oazach podatkowych. Nie nadzorują ich właściwie żadne organa regulujące3 działalność podmiotów gospodarczych, jednak ich roczny wynik finansowy podlega audytowi. Zarządzający tymi funduszami maja możliwość swobodnego wyboru strategii inwestowania. Fundusze te są alternatywną formą inwestowania tradycyjnych funduszy powierniczych. Nie zawsze używają do spekulacji pochodnych instrumentów finansowych . Ich działania są mniej przejrzyste od działań funduszy powierniczych i występuje z reguły wyższa stopa zwrotu. Fundusze te rozwijały się w zawrotnym tempie i pewnie nadal będą się rozwijać mimo porażek, jakie niektóre z nich poniosły na rynkach finansowych.
Jednym z największych wydarzeń lat 90 na globalnym rynku finansowym było wiszące na włosku bankructwo funduszu podwyższonego ryzyka : Long Term Capital Menagement. Fundusz został założony w 1993 roku i miał stać się maszynką do robienia pieniędzy. Był zaliczany do funduszy rynkowo neutralnych, zarabiał na różnicach kursowych wynikających z nieefektywności rynku. Aby uzyskać znaczny zysk należało zaangażować bardzo duże kwoty, w czym pomogły funduszowi banki inwestycyjne udzielając kredytów. W 1997 LTCM Zwiększył skalę spekulacji na Zwężenie marż między rentownością obligacji niemieckich oraz obligacji pozostałych krajów UE. Podobną strategię zastosował w Stanach Zjednoczonych w przypadku obligacji skarbowych i papierów hipotecznych. Początkowo strategia działała dobrze, do czasu kryzysu azjatyckiego. Katastrofa tego funduszu nastąpiła w 1998 wraz z upadkiem rubla i ogłoszeniem przez Rosję niewypłacalności. Po załamaniu się rosyjskiego rynku finansowego wystąpiło zjawisko zwane zwrotem ku jakości. Polegało ono na masowym przerzuceniu pieniędzy na najbezpieczniejsze papiery wartościowe, czyli amerykańskie i niemieckie obligacje skarbowe. Ceny pozostałych papierów dłużnych spadały , a marże znacznie rozszerzyły się , w wyniku czego LTCM poniósł ogromne straty i stanął u progu bankructwa.
Sprawa LTCM wywołała dyskusję o potrzebie kontroli funduszy hedgingowych. Większość funduszy działa w oazach podatkowych oraz na rynkach offshore i nie podlega żadnej kontroli. Działalność LTCM i niektórych innych funduszy destabilizuje rynki finansowe oraz utrudnia tworzenie nowej struktury finansowej świata.
Z rozważań tych można wyciągnąć następujące wnioski:
-Alienacja świata finansów, w szczególności rynków finansowych i ustawiczna pogoń inwestorów za zyskiem działa destabilizująco na globalny rynek finansowy. Może pogłębiać kryzysy finansowe i ułatwiać ich transmisję z jednych ośrodków finansowych do innych.
-Oderwanie wielu operacji finansowych od rzeczywistych procesów gospodarczych powoduje, że żyją one własnym życiem. Jest to w istocie wielki hazard uprawiany w ramach dozwolonych prawem, w którym biorą udział gracze spośród wielkiej rzeszy inwestorów.
-Destabilizuje to rynki finansowe, powoduje wzrost ryzyka oraz nie ułatwia osiągania zysków przez inwestorów stosujących tradycyjne strategie lokacyjne oparte na przesłankach ekonomicznych.
-Alienacja powoduje wzrost spekulacyjnych przepływów kapitałów. Odnosi się to głównie do bardzo płynnych lokat portfelowych.
-Na wielu narodowych rynkach i na globalnym rynku finansowym występuje niepewność oraz nieobliczalność zachowań lokacyjnych wielu inwestorów. Decyzje lokacyjne podejmowane są coraz szybciej, ale nie zawsze są trafne.
-Na globalnym rynku występuje proces jego kapitalizacji. Rośnie siła ?akumulacyjna? inwestorów. Prowadzi to do wzrostu roli kapitału finansowego w gospodarce światowej i w międzynarodowych stosunkach finansowych.
-W świecie finansów międzynarodowych jest kilku guru, których zachowania, wypowiedzi i polityka mogą uspokajać rynki finansowe lub wzbudzać panikę finansowo-giełdową.
-Na kształtowanie się globalnego rynku finansowego w XXI wieku i na skalę alienacji rynków finansowych decydujący wpływ wywrą czołowi finansiści, bankierzy, przemysłowcy i politycy. System ten wbrew oczekiwaniom będzie prawdopodobnie niestabilny ponieważ trudno ustabilizować charaktery ludzi i ograniczyć ich skłonność do ryzyka i hazardu. Ta niestabilność nie powinna jednak Stanowic istotnego zagrożenia dla rozwoju gospodarki światowej i funkcjonowania globalnego rynku finansowego.
