Nowoczesne systemy szkolne zaczęły się kształtować od czasów rewolucji francuskiej 1789–99; racje ideowe, polityczne, ekonomiczne, kulturalne i in. decydowały o konieczności upowszechniania oświaty, podnoszenia jej poziomu i większego różnicowania programów. W XIX w. rozwijało się ustawodawstwo szkolne, organizację szkół przejmowały w swoje ręce rządy poszczególnych państw; uformowała się charakterystyczna tzw. drabina oświatowa składająca się ze szkół elementarnych, średnich, zawodowych i wyższych
Narodziny i rozwój nowoczesnego systemu oświatowego w XIX i XX wieku
a. Periodyzacja
b. Wpływ rewolucji francuskiej na powstanie liberalnego systemu szkolnego w XIX w.
c. Początki opieki nad dzieckiem żłobkowym i przedszkolnym
d. Rewolucja przemysłowa a upowszechnienie oświaty elementarnej
e. Elitaryzm systemów szkolnych XIX w. Rola gimnazjów klasycznych
f. Przejawy nacjonalizmu w oświacie i wychowaniu
g. Rozwój szkolnictwa realnego i zawodowego
h. Powstanie szkolnictwa specjalnego
i. Przemiany funkcji uniwersytetów
j. Dopuszczenie kobiet do studiów wyższych
k. Uniwersytety powszechne i ludowe
l. Kształcenie nauczycieli szkół elementarnych i średnich
Geneza i rozwój pedagogiki naukowej w XIX w.
m. Próby osadzenia myśli edukacyjnej na podstawach filozofii nowożytnej: J. H. Pestalozzi
n. Pedagogika filozoficzna J. F. Herbarta; herbartyzm
o. Początki socjalistycznej myśli edukacyjnej: C. Saint-Simon, R. Owen
p. Geneza teorii wychowania przedszkolnego: F. Froebel
q. Pedagogika społeczna i „nauczycielska” F. A. Diesterwega
r. Filozofia pozytywistyczna w myśli edukacyjnej: H. Spencer
s. Zmiana w poglądach na dziecko i młodzież moralnie zagrożoną
Od XIX w. obserwuje się kształtowanie i rozwój nowoczesnych systemów szkolnych. Rok 1789 i następne dają początek prądom liberalnym, a na gruncie oświatowym znajduje to wyraz w pedagogice projektującej organizację powszechnego wychowania publicznego. Projekty te jedynie w Polsce zostały wyprzedzone przez KEN. „Projekt organizacji wychowania publicznego” przedstawiony władzom rewolucyjnym we Francji w 1792 przez Condorceta postulował publiczne, powszechne, obowiązkowe, bezpłatne (tzn. dostępne) dla wszystkich nauczanie na wszystkich poziomach oświatowych. Celem wychowania powinno być rozwijanie każdej generacji zdolności fizycznych, intelektualnych i moralnych, aby w ten sposób przyczynić się do do stopniowego i ogólnego podnoszenia ludności na wyższy poziom. Każdy człowiek przez wychowanie musi mieć możliwość rozwijania swoich talentów, zaspokajania swych potrzeb, musi znać i umieć korzystać ze swych praw, rozumieć i spełniać swoje powinności, aby podnosić ogólny dobrobyt społeczności „równych obywateli”. W następstwie rewolucji francuskiej XIX w.
