Żałoba jest przeżywaniem straty kogoś bliskiego – to proces psychologicznej, społecznej i somatycznej reakcji, będący odpowiedzią na utratę i jej konsekwencje. Jest to powszechna reakcja emocjonalna nie tylko u ludzi, ale też i u zwierząt.
Żałoba spełnia prawie wszystkie kryteria choroby, osoba osierocona czuje się źle. Mimo tych objawów żałoba to nie choroba.
Żałoba ma podobne objawy do depresji. Różnica między depresją, a żałobą polega na tym, że w przeżywaniu żałoby nie mamy poczucia utraty własnej wartości i szacunku dla siebie. Osoby osierocone czują, że strata dotyczy świata zewnętrznego, a pustka nie jest (tak jak w depresji) umiejscowiona w sobie.
Przejawy żałoby:
• Smutek – najczęściej pojawia się w sytuacji utraty
• Lęk – może być wywołany pytaniami o przyszłość, jak i pytaniami o sens życia, czy strachem przed własną śmiercią.
• Gniew – jest zróżnicowany i wielokierunkowy. Może przejawiać się np. żalem do osoby zmarłej, że spowodowała smutek swoim odejściem.
• Poczucie winy – np. że samemu się przeżyło.
• Poczucie osamotnienia – kiedy zerwie się więź z kimś bliskim.
• Poszukiwanie sensu życia – w obliczu śmierci pewne wartości tracą znaczenie.
Opłakiwanie ma charakter indywidualny i społeczny, obejmuje różne zachowania określane jako żałoba, dlatego rozróżnienie między tymi dwoma pojęciami jest trudne i często używa się ich wymiennie.
Może zdarzyć się tak, że dochodzi do zablokowania wyzwolenia się z udręki i żalu po zmarłym. Obraz zmarłego zakorzenia się wtedy w psychice osoby opłakującej i nie pozwala na powrót o normalności. Wtedy mamy do czynienia z opłakiwaniem niekompletnym lub patologicznym. Takie opłakiwanie może doprowadzić do ciężkich stanów chorobowych. Żałobnik nie może zaakceptować rzeczywistości.
Żałoba u dzieci: Dorośli często uważając, że nie rozmawiając z dzieckiem o żałobie, śmierci chronią dziecko, ale należy rozmawiać o tym z dzieckiem, oczywiście rozmowa musi być dostosowana do wieku i poziomu rozumienia dziecka. Przez brak rozmowy z nimi na ten temat dzieci mogą czuć się mnie ważne niż osoba zmarła, oraz mogą czuć się winne zniknięcia zmarłej osoby.
Żałoba po nienarodzonych dzieciach – żałoba ukryta. Nie należy mówić „nie przejmuj się, zawsze możesz mieć następne”, bo istotka, która rozwijała się w łonie kobiety jest dla tak samo wartościowym człowiekiem, jak ten, który już twardo stąpa po ziemi, a dla matki nawet i ważniejsza. Niestety bardzo często tak właśnie mówią znajomi, czy personel w szpitalu. Często uważają, że dziecko, które jeszcze się nie narodziło, a umarło nie było jeszcze prawdziwym dzieckiem.
