Zasadniczą metodą pisarzy epoki pozytywizmu był realizm, pojmowany jako zasada prawdziwego i wiernego odtwarzania rzeczywistości. Terminem realizm posługujemy się jako nazwą historyczną dominującego w sztuce europejskiej XIX w. prądu odmiana realizmu, zwanego często „wielkim”, „dojrzałym”, czy „krytycznym”.

Człowiek podejmuje decyzje, które mają wpływ na dalszy los, stale dokonuje wyborów, szuka drogi, którą mógłby podążać w swojej egzystencji. Nie zyskuje mądrości patrząc na błędy innych - jeśli ma się uczyć na pomyłkach, to zazwyczaj chce to robić na swoich. W ten sposób kształtuje się psychika, zyskuje się charakterystyczne cechy usposobienia, które bardzo trudno zmienić i które trudno zdominować.

W epoce pozytywistycznej istniały różne światopoglądy. Zakładały rozmaite metody działań ku polepszeniu rzeczywistości. Zakładano, że bardzo ważna jest współpraca pomiędzy poszczególnymi grupami społecznymi ? praca organiczna, pomoc biedniejszym warstwom ? praca u podstaw oraz zaufanie nauce i ciągłe pogłębianie jej.

Wynalazki zawsze były elementem ludzkiego życia. Ukierunkowały nowe drogi, prowadząc do postępu. Historia często nadawała im szczególne znaczenie. Jednak kontrowersje wokół wynalazków, choć początkowo poróżniły społeczeństwo w wielu dziedzinach życia, to z drugiej strony dawały mu nadzieję na lepszą przyszłość.