Instrumenty polityki monetarnej banku centralnego możemy podzielić na 3 grupy:
instrumenty kontroli ogólnej - oddziałują na wszystkie banki komercyjne jednocześnie, z jednakowym natężeniem. Do tego rodzaju instrumentów zaliczamy:
operacje otwartego rynku,
politykę rezerw obowiązkowych
politykę refinansową banków
instrumenty kontroli selektywnej
kontrola wielkości udzielanych kredytów
kontrola stóp procentowych,
polityka selektywnych wskaźników rezerwowych
wskazanie bankom komercyjnym celów na jakie mogą być przeznaczone kredyty lub też całkowity zakaz ich udzielania.
oddziaływanie przez perswazję.
Rezerwy obowiązkowe:
Rezerwa obowiązkowa jest częścią aktywów (kredytów) lub pasywów (depozytów) banku komercyjnego, którą bank jest zobowiązany utrzymywać na rachunku w banku centralnym. Z mocy prawa część rezerw całkowitych, która znajduje się w dyspozycji banków, na mocy prawa nie może być wykorzystana do tworzenia pieniądza poprzez udzielanie pożyczek. Oznacza to, że rezerwy banku, które obejmują jego depozyty w banku centralnym oraz gotówkę, która znajduje się we własnym skarbcu, nie może spaść poniżej określonego poziomu. Rezerwa obowiązkowa wyrażana jest w procentach depozytów płatnych na żądanie złożonych w banku. Utrzymywanie rezerw w gotówce i rezerw na rachunkach w banku centralnym ma na celu zapewnienie wypłacalności banków komercyjnych. Element ten nie jest jednak najistotniejszy. Obecnie banki handlowe są tak potężnymi instytucjami pod względem posiadanych aktywów i własnych rezerw, że ich wypłacalność jest w zasadzie niezagrożona.
Funkcje rezerwy obowiązkowej:
ochrona deponentów – jest to zapewnienie bezpieczeństwa gromadzonych przez banki środków. Banki odprowadzają pewną część przyjętych depozytów do banku centralnego, albo utrzymują ją w gotówce jako źródło płynności. Zapewnia to bankom środki na wypłaty dla klientów nie tylko w typowych sytuacjach, ale również w sytuacjach szczególnych (w razie niespodziewanego wzrostu wypłat, który spowodowany np. poprzez plotkę o bankructwie jednego z banków)
regulacja podaży pieniądza – bank centralny posługuje się kilkoma metodami wywierania wpływu na podaż pieniądza.
Jeśli chce zwiększyć podaż pieniądza, to może:
obniżyć stopę dyskontową w celu zwiększenia rozmiarów pożyczek, które są udzielana bankom komercyjnym
zakupić wyemitowane przez rząd papiery wartościowe na otwartym rynku
obniżyć poziom wskaźnika rezerw obowiązkowych
Jeśli natomiast chce zmniejszyć podaż pieniądza, to może:
ograniczyć ogólną sumę pożyczek udzielanych bankom komercyjnym poprzez podwyższenie stopy dyskontowej
sprzedawać wyemitowane przez rząd papiery wartościowe, które są w posiadaniu banku centralnego
podwyższyć poziom wskaźnika
