"(..)Obłoki jasne, święte, zaczerwienione obłoki. Tuż nad jego głową stała sosna rozdarta. Widział z głębi swojego dołu jej pień rozszarpany, który ociekał krwawymi kroplami żywicy. Patrzał w to rozdarcie długo, bez przerwy. Widział każde włókno, każde ścięgno kory rozerwane i cierpiące.

Jest jednym z najbardziej poruszających opowiadań Żeromskiego, przemawia zarówno dramatyczna akcją, jak i siłą nakreślonych w tekście makabrycznych obrazów. Fabuła osadzona jest w czasach powstania styczniowego Materia fabularna realizuje się w kilku sekwencjach:
• Opis jesiennego pejzażu (brak roślinności, błotniste pola i drogi, ścierniska i kartofliska, bure odpychające niebo)
• Opowiadanie o straszliwej poniewierce jednego z ostatnich powstańców, Andrzeja Boryckiego, pseud.

Tego dnia wstałem bardzo wcześnie. Obudził mnie trzask gwałtownie otwartych drzwi. To moja mama wbiegła radośnie do sypialni z jakąś kartką w ręce. Było to zaproszenie na wesele do sąsiadów. Bardzo mnie to ucieszyło, ponieważ już od pewnego czasu chciałem odnowić braterskie stosunki z sąsiadami, a to był świetny ku temu początek.

Doktor Judym jest bezkompromisową postacią o społecznikowskich pasjach.Judym czuł silne powołanie do niesienia pomocy biednym?jako że sam pochodził ze skrajnej biedoty i chociaż brzydził się zacofania tych ludzi to czuł się odpowiedzialny za ich losy.Postanowił uczynić z siebie ich wybawiciela?gotów był poświecić własne dobro by móc walczyć ze społeczną krzywdą.